Мазмуны: тил ҳӘМ Әдебият

Adabiyotlar: 
1.
S.Y.Temurov. Bo`lajak matematika o`qituvchilarida kasbiy kompetentlikni shakllantirishning 
nazariy asoslari. Toshkent.-Fan va texnologiya,2014. 
2.
Soatov Yo.U. Oliy matematika.-Toshkent: O`qituvchi. I jild, 1992. 
3.
N. P. Rasulov, I.I. Safarov, R.T. Muxiddinov. O liy matematika. (Iqtisodchi va muhandis-
texnologlar uchun) . Toshkent-2012. 
4. N.M.Bogomolov. Oliy matematikadan amaliy mashg`ulotlar.Toshkent.-O`qituvchi,1976
. 
РЕЗЮМЕ 
Мазкур мақолада олий математика фанидан назорат ишларини ташкил этишда талабаларнинг 
креатив қобилиятларини шакллантириш масалалари ўрганилган. 
РЕЗЮМЕ 
В данной статье рассматриваются творческие способности студентов в организации контроля 
высшей математики. 
SUMMARY 
 
This article discusses the creative abilities of students in the organization of the control of higher 
mathematics. 
 
Физика ўқитувчисининг методик тайёргарлигини такомиллаштиришнинг 
 илмий-амалий асослари 
Карлыбаева Г.Е
.
 - 
Низомий номидаги ТДПУ,
мустақил изланувчиси
 
Таянч сўзлар: 
бўлажак физик ўқитувчилари, компетентлик, инновация, методик 
тайёргарлик, структура, таълим-тарбия жараёни, ахборот технологиялари. 
Ключевые слова: 
будущие учителя физики, компетентность, инновации, методическая 
подготовка, структура, учебный процесс, информационные технологии. 
Key words:
future teachers of physics, competence, innovations, methodical preparation, structure, 
educational process, information technologies. 

---

93 
Маълумки, фан ва техника жадал суръатлар билан ривожланаётган бугунги кунда 
кўплаб илмий билимлар, тушунча ва тасаввурлар ҳажми кескин ортиб бормоқда. Бу бир 
томондан, фан-техниканинг янги соҳа ва бўлимларининг тараққий этиши туфайли унинг 
дифференцияллашувини таъминлаётган бўлса, иккинчи томондан, фанлар орасида 
интеграция жараёнини вужудга келтирмоқда. 
Демак, бундай шароитда юқори малакали педагогларга қўйилган талаблар ортиб 
бориб, баркамол авлодни асрлар давомида шаклланиб келган умуминсоний ва миллий 
қадриятлар руҳида тарбиялаш лаёқатига эга, фаннинг фундаментал асосларини, 
педагогика ва психология методларини мукаммал эгаллаган, касбий тайёргарлиги юксак 
даражада бўлган ҳамда замонавий педагогика ва ахборот технологияларини амалиётда 
қўллаш кўникма ва малакасига эга ижодкор педагогларни тайёрлаш талаб этилади.
Республикамизнинг 
ижтимоий-иқтисодий 
ривожланиши 
ҳамда 
“Таълим 
тўғрисида”ги Қонун ва Кадрлар тайёрлаш миллий дастурини амалда жорий этиш 
самарадорлигини ошириш учун ўқитиш жараёнида инновацион технологияларни қўллаш 
мақсадга мувофиқ. Таълим-тарбия жараёнига инновацион технологияларни жорий этиш, 
энг аввало, мавжуд инновацион технологияларни таҳлил этиш, ўқитиладиган фанларнинг 
мазмунини эътиборга олган ҳолда уларни қўллаш юзасидан методик тавсиялар ишлаб 
чиқишни тақозо этади. Ишлаб чиқилган методик тавсияларни педагогик кадрларни 
тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш жараёнида амалиётга татбиқ этиш ва 
уларнинг самарадорлигини аниқлаш педагогикада муҳим аҳамиятга эга. Таълим-тарбия 
жараёнида инновацион таълим технологияларидан фойдаланиш фан ўқитувчиларидан 
муайян тайёргарликни талаб этади. Педагогик кадрларни, хусусан, фан ўқитувчиларини 
инновацион педагогик фаолиятга тайёрлашда уларнинг методик тайёргарлигини 
такомиллаштириш жараёнига инновацион технологияларни жорий этиш мазкур 
жараённинг самарадорлигини орттиришга замин тайёрлайди.
Юқорида қайд этилган мақсадларни амалга ошириш бўлғуси физика 
ўқитувчиларини касбий тайёрлаш, уларнинг методик тайёргарлигини ошириш, физика 
ўқитиш методикаси курсини ўқитишда инновацион технологиялардан фойдаланиш 
заруратини келтириб чиқаради. Бу эса бўлғуси физика ўқитувчиларининг методик 
тайёргарлигини такомиллаштиришда инновацион технологияларидан фойдаланишни, 
таълим-тарбия жараёни самарадорлигини ошириш, уларни инновацион педагогик 
фаолиятга тайёрлашни устувор мақсад қилиб белгилашни талаб этади. Инновацион 
технологиялар шароитида бўлғуси физика ўқитувчиларининг методик тайёргарлигини 
такомиллаштиришда касбий-педагогик тайёргарлик муҳим ўрин тутади. Унинг таркибий 
қисмлари илмий-назарий ва педагогик-психологик тайёргарликдан иборат. Шу сабабли 
инновацион технологиялар шароитида бўлғуси физика ўқитувчисининг методик 
тайёргарлигининг таркибий қисмларига муайян ўзгартиришлар киритиш, унинг 
мазмунини янгилаш, мазкур тайёргарликни амалга оширишда фанлараро алоқадорликни 
таъминлаш юзасидан тавсиялар ишлаб чиқиш, физикани ўқитишда инновацион 
технологиялардан фойдаланиш йўлларини ишлаб чиқиш долзарб педагогик 
муаммолардан саналади . 
Шу ўринда таъкидлаш жоизки, педагогика олий таълим муассасаларида 
талабаларнинг методик тайёргарлик фаолиятини янада такомиллаштиришнинг қуйидаги 
йўналишларини белгилаб олишимиз зарур: 
- бўлажак физика ўқитувчиларининг методик тайёргарлик даражасини доимий 
равишда ошириб боришга эришиш мақсадида уларнинг назарий, илмий ва амалий 
тадқиқотлар, технологик тараққиёт ва ўқитилаётган касбий фанлар бўйича инновациялар, 
шунингдек, таълим жараёнини ташкил этишнинг замонавий методлари соҳасидаги сўнгги 
ютуқларни ўрганиб бориш; 
- замонавий педагогик, инновацион ва ахборот-коммуникацион технологияларнинг 
сўнгги ютуқларини чуқур ўрганган ҳолда бевосита таълим жараёнига амалий татбиқ этиш 
асосида мутахассислик бўйича малака талабаларини доимий такомиллаштириб бориш; 

---

94 
- бўлажак физика ўқитувчиларининг илмий фаолиятини янада самарали ташкил этиш 
борасида маҳаллий ва хорижий илмий адабиётларни таҳлил қилишга ва илмий асослашга 
ўргатиш; 
- малакавий амалиётни юқори савияда ўтказиш ва танланган объектларда битирув 
малакавий ишларни тажриба синовдан тўлоқанли бажарилишига эришиш орқали 
малакали педагоглар тайёрлаш . 
Ўқитувчининг педагогик фаолиятга тайёргарлиги деганда, ўқитувчи шахсининг 
фаолиятни бошлашдан олдинги ҳолати, яъни онгли равишда танлаган педагогик касбига 
оид билим, кўникма, малакалари ва шахсий сифат ҳамда фазилатларини педагогик 
фаолият орқали намоён қилиши, мунтазам равишда касбий имкониятларини 
ривожлантириши тушунилади. 
Педагогик фаолиятга тайёргарлик касбий-педагогик йўналганликнинг шакли 
сифатида шахснинг бошқа хусусиятлари, хусусан, дунёқараши, ҳаётий эътиқоди ва 
маънавий қадриятлари, аҳлоқий-иродавий ва ҳиссий жабҳалари, мустақил таҳсил олиш ва 
ўз-ўзини тарбиялаш билан узвий боғлиқдир.
Педагогик фаолиятга тайёргарлик мураккаб тузилишга эга жараён бўлиб, унинг негизини 
ижобий муносабат, мотивлар ва эгаллаган билим, кўникма ва малакалар, ўқитувчи 
касбининг қадриятлари ташкил этади. Ушбу тайёргарлик таркибига шахс характерининг 
касбга тааллуқли жиҳатлари, педагогик лаёқат, касбий билим, кўникма ва малакалар 
мажмуаси, уларни амалиётда қўллашга имкон берадиган муайян тажрибалар киради .
Физика ўқитувчисининг методологик билим, кўникма ва малакалари тизимига 
қуйидагиларни киритиш мумкин: физика ўқитиш методикасининг мақсади, вазифалари, 
объекти ва илмий-тадқиқот методлари, предмети, ривожланиш тарихи; Ўзбекистон 
Республикаси “Таълим тўғрисида”ги қонуни , Кадрлар тайёрлаш миллий дастуридаги 
асосий ғоялар, таълим соҳасидаги давлат сиёсатининг асосий принциплари, миллий 
дастурнинг мақсади, вазифалари ва уларни рўёбга чиқариш босқичлари, кадрлар тайёрлаш 
тизимини ривожлантиришнинг асосий йўналишлари; узлуксиз таълим тизими олдидаги 
ижтимоий ва давлат буюртмалари, уларни амалга ошириш чора-тадбирлари; узлуксиз 
таълим тизимининг ҳозирги босқичдаги ва истиқболдаги мақсади ва вазифалари; узлуксиз 
таълим тизимининг турлари, фаолият кўрсатиш принциплари, таълим турларининг олдига 
қўйилган давлат ва ижтимоий буюртмалар, кадрлар тайёрлаш миллий модели; физикани 
ўқитишда фойдаланиладиган педагогик технологияларнинг концептуал асослари ва ўзига 
хос хусусиятлари; ўқувчиларда мустақил ва ижодий фикрлаш кўникмаларини таркиб 
топтиришнинг ижтимоий-педагогик зарурати ва назарий асослари; ўқувчилар онги ва 
қалбига миллий истиқлол ғояларини сингдириш йўлларини билиш ва уни амалиётда 
қўллай олиш; умумий ўрта, ўрта махсус, касб-ҳунар таълими муассасалари педагогик 
ходимларини аттестация қилиш ва тоифаларини кўтариш, тарбия қоидалари ҳақида 
маълумотга эга бўлиш .
Дидактикага оид адабиётларни ва ўқитишга доир меъёрий ҳужжатларнинг таҳлили, 
жумладан, ўқитувчи фаолиятини таҳлил қилиш ва баҳолашда касбий тайёргарликни учта 
даража (аъло, яхши, қониқарли)да баҳолаш тавсия этилганлигини кўрсатади. 
Ўқитувчиларнинг касбий-педагогик мослашганлигини ўқитувчининг ўқувчи шахсини 
ривожлантиришга йўналтирилган ижодий ва дидактик характерга эга бўлган педагогик 
фаолиятга эришиши объектив кўрсаткич, ўқитувчининг ўз меҳнатидан қониқиш ҳосил 
қилиши субъектив кўрсаткич сифатида қайд этилган.
Ўқитувчиларнинг методик тайёргарлигини такомиллаштириш масаласи, илмий-
назарий, педагогик-психологик тайёргарлиги, ижтимоий ва ижодий фаоллиги, ғоявий-
сиёсий ва маънавий-ахлоқий етуклигига узвий боғлиқдир.