Мазмуны: тил ҳӘМ Әдебият

3-qoida.
99 
ga 
ko’paytirish. 
Sonni 
99ga 
ko’paytirish 
uchun, 
shusondanuningyuzliklarsoninibirgaoshiribayirishvashu 
sonni 
oxirgi 
2 
ta 
raqamidanhosilbo’lgansongauni yuzgacha bo’lgan to’ldiruvchisiniqo’shibqo’yishkifoya. 
Isbot.
100
a + 
10
b + s
— berilgan son bo’lsin. ((100
a
+ 10
b
+ 
s
) - 
(
a
+ 1)) 100 + (100 – 
10
b
- 
s
)ifodasi, qoidaga asoslanib sodda
,
99 (100
a
+ 10
b
+ 
s
) shakligaegabo’ladi. Demak, 

---

82 
(100
a
+ 10
b
+ 
s
) 9 = ((100
a
+ 10
b
+ 
s
) - (a + 1)) 100 + (100 – 10
b
- 
s
). Shuni isbotlash talab 
qilingan edi. 
Misol. 462 99 ifodaning qiymatini toppish uchun quyidagilarni amalga oshiramiz: 
1)
Berilgan sondan yuzliklar sonini 1 ga oshirilganidan ayiramiz : 462 - 5=457; 
2)
Berilgan sonning oxirgi 2 ta raqamidan tashkil topgan to’ldiruvchisini 100 gacha 
to’ldiramiz: 100 - 62 = 38; 
3)
Avvalgi natijaga to’ldiruvchini qo’shib qo’yamiz va javobga ega bo’lamiz: 462 99 = 
45 738. 
4-qoida.
999 
ga 
ko’paytirish. 
Sonni 
999ga 
ko’paytirish 
uchun, 
shusondanuningmingliklarsoninibirgaoshiribayirishva 
shu 
sonni 
oxirgi 
3 
ta 
raqamidanhosilbo’lgansongauni minggacha bo’lgan to’ldiruvchisiniqo’shibqo’yishkifoya. 
Qoidaning isboti 3.13 va 3.14 qoidalarga o'xshash. 
Misol. 2 453 999 ifodaning qiymatini topish uchun quyidagilarni amalga oshiramiz: 
1) Berilgan sondan mingliklar sonini 1 ga oshirilganidan ayiramiz: 2 453 - (2 + 1) = 
2450;
2) Berilgan sonning oxirgi 3 ta raqamidan tashkil topgan to’ldiruvchisini 1000 gacha 
to’ldiramiz: 1 000-453 = 547; 
3) Avvalgi natijaga to’ldiruvchini qo’shib qo’yamiz va javobga ega bo’lamiz: 2 453
999 - 2 450 547. 
- 1 (n
4) gako’paytirishqoidalarinihuddishundayifodalashvaisbotlashmumkin. 
5-qoida.
98 (97, 96) ga ko’paytirish. Sonni 98 (97, 96) ga ko’paytirish uchun, uni yuzga 
ko’paytirish va hosil bo’lgan natijadan sonni ikkilanganini (uchlanganini,to’rtlanganini) 
ayiramiz. 
Isbot.a
— berilgan son bo’lsin. 
a
100 - 2
a 
ifodasi, qoidaga asoslanib sodda
,a 
98 
shakligaegabo’ladi. Shu kabi: 
a
100 - 3 
a
= 
a
(100 - 3) = 
a
97; a 100-4 
a 
=
a
(100-4) = 
a
96. 
Demak, 
a
98 = a 100-2 a, a 97 = a 100-3a, 
a 9 6 = a
100 - 4a. Shuni isbotlash talab 
qilingan edi. 
Misol,
a) 523 98 = 523 100 - 2 523 = 52 300 - 1 046 51 254; 
b) 
487 97 = 487 100 - 3 487 = 48 700 - 1 461 47 239; 
v) 
258 96 = 258 100-4 258 = 25 800 - 032 = 24 768. 
I-