Mazkur ishchi o‘quv dasturi Bioinjeneriya va oziq-ovqat xavfsizligi fakulteti Kengashining 2020 yil " " dagi yig‘ilishida muhokama qilinib, tasdiqlash uchun tavsiya etilgan.

Takrorlash uchun savollar:

1.Ekish me’yorlari har xilligini sababi nimada?
2.Ekish me’yorlari qaysi formula yordamida aniqlanadi?


7-MAVZU: URUG’ HOSILDORLIGINI OLDINDAN ANIQLASH HISOBGA OLISH USULLARI


1. Ishning maqsadi: Urug’lik maydonidagi ekinning xolati. Begona o’tlar, kasalliklar va zararkunandalar bilan zararlangan urug’lar, namunalar olish tartibi.
“Aprobattsiya qilish” tushunchasi o’simliklarning genetik jixatdan qanchalik toza ekanligini, kasalliklarga, zararkunandalarga chidamliligini va ekishga mo’ljallangan urug’ning umumiy xolatini aniqlash maqsadda dalalarda o’tqaziladigan tadqiqot deb tushuniladi.
Dorivor o’simliklarni genetik jixatdan tozaligi, ajratish qiyin bo’lgan madaniy o’simliklar va begona o’tlar bilan ifloslanishi, kasallik va zararkunandalar bilan zararlanish darajasini aniqlab, sifatli urug’ yetishtirishni ta’minlovchi barcha tadbirlarni tashkil etish (agrotexnika, o’toq, urug’ hosilini yig’ishtirib olish va h).
Dala aprobattsiyasi quyidagi ishlardan iborat: aprobattsiya o’tqazishga tayyorlash, namuna olish, namunani tekshirish, o’tqazilgan aprobattsiya xaqida xujjat tuzish va uni topshirish.
Aprobattsiyani oldindan maxsus tayyorgarlikdan o’tgan va tegishli xujjati bo’lgan agronom-aprobator o’tqazadi.
Aprobattsiya quyidagi dalalarda o’tqaziladi. Ilmiy tadqiqot muassasalarida, qishloq xo’jalik o’quv yurtlari o’quv tajriba xo’jaliklarining, urug’ olish uchun ekilgan barcha dalalarda.
Agronom-aprobator aprobattsiyagacha quyidagi ishlar nazorat qilish:
-Dalalarda ekilgan urug’larning xujjatlarini tekshirish, agar xujjatlar bo’lmasa, ularni qayta tiklash;
-Biror bir o’simlik turining urug’iga boshqa tur o’simlik urug’i aralashib qolmasligini aniqlash;
-O’simlikni borib ko’rish, lozim bo’lsa aprobattsiya vaqtigacha tur sofligi bo’yicha o’toq o’tqazishni tashkil etish;
-Chetdan changlanuvchi o’simliklarda tarqalish masofaviy (izoliyattsiyasini) me’yoriga rioya qilganligini tekshirish kerak.
Dorivor o’simliklarni aprobattsiyasi. Dorivor o’simliklar aprobattsiyasi o’simliklar yoppasiga gullaganda o’tqaziladi. Bunda aprobattsiya bog’lamlari olinmay, o’simliklar o’sib turgan xolatda tekshiriladi. Aprobattsiya o’tqazishdan oldin o’simliklar shonalagan davrda aprobator ekilgan urug’ning xujjatlarini tekshiradi va ekinni bevosita ko’rib chiqib, aniq biror turga, xilga mansubligini belgilaydi. Aprobator urug’lik uchun dala maydonlari to’g’ri ajratilganligini va tarqalish izoliyattsiyasini qoidasiga rioya qilinganligini tekshirib, har bir plantattsiyada boshqa madaniylashtirilgan o’simliklar, begona o’tlar xamda zararkunandalar mavjudligini aniqlaydi. Dorivor o’simliklarning har bir turi, xili ekilgan plantattsiya boshqa dorivor o’simliklar ekilgan plantattsiyasidan kamida 200 metr uzoqlikda bo’lishi kerak.
Har bir dorivor o’simliklar turi aloxida aprobattsiya qilinib, dalolatnoma tuziladi. Buning uchun aprobator dalaning dioganali bo’ylab yurib, o’simlikni diqqat bilan ko’zdan kechiradi, ularning o’xshashligini va taqiqlangan begona o’tlarni mavjudligini aniqlaydi.
O’simlikning kasallik va zararkunandalar bilan zararlanganligi (zararlanmagan, kam zaralangan, o’rtacha zararlangan va kuchli zaralangan) deb baxolanadi. Eng ko’p tarqalgan kasallik va zararkunanda turlarining nomi ham ko’rsatiladi.
Aprobattsiyaning natijalari aprobattsiya dalolatnomasiga yoziladi.
Aprobattsich uch nusxada tuziladi va tegishli joylarga topshiriladi.
Ishni bajarish tartibi. Talabalar dorivor o’simlik urug’lik dalalarida aprobatsiya olib boradilar.
Materillar va asbob uskunalar.
a) Dorivor o’simlik urug’lik dalalari.
b) Qalam, chizgich, ramka.

3. 
   Mavzu yuzasidan savollar.
   

a) Nima uchun aprobatsiya o’tkaziladi?
b) Qanday holatlarda urug’lik brak qilinadi?
v) Aprobatsiyada qaysi hujjatlarni to’ldirish talab etiladi?