Mazkur ishchi o‘quv dasturi Bioinjeneriya va oziq-ovqat xavfsizligi fakulteti Kengashining 2020 yil " " dagi yig‘ilishida muhokama qilinib, tasdiqlash uchun tavsiya etilgan.

Nazorat savollari:
1. Mikroiqlimi boshqariladigan inshoatning afzalliklari nimalardan iborat?
2. Inshoatda namlik, harorat va yorug’lik qanday boshqariladi?
3. Ko’chat yetishtirishda ekish muddatlari nimalarga bog’liq holda amalga oshiriladi?
20-MAVZU: TAYYOR KO’CHATXONALARDA QO’YILADIGAN TALABLAR


Reja:
1. Dorivor o’simliklarni ko’chatlariga qo’yiladigan talablar.
2. Ko’chatlarni sifat ko’rsatkichlari.
3. Ko’chatlarni realizatsiyasi


Tayanch iboralar: ko’chat, sifat ko’rsatkich, realizatsiya
Ko’chatlarga qo’yiladigan talablar. Har bir sohada bo’lgani kabi dorivor o’simlikshunoslik sohasida ham dorivor o’simlik urug’chiligi va ko’chatchiligida ma’lum bir tartib qoidalarga amal qilinishi talab etiladi. Masalan, ko’chat yetishtirish jarayonida yetilgan ko’chatlarning sifati ma’lum bir ko’rsatkichlar bilan belgilanadi. Bunda asosan ularning yer ostki va yer ustki qismi biometrik ko’rsatkichlarga e’tibor qaratiladi. Ya’ni,o’simlikni balandligi,boqquvatligi, kamida ut o’simliklarda 3-4 chin bargga ega ekandigi va balangdigi 5-10sm.dan kam bo’lmasligi va boshqalar, yer ostki qismida esa muqum ildizga ega bo’lishi, ildizlarining to’g’ri va yetarlicha shakllakganliga va h.k.lar in’obatga olinadi.
Ko’chatlarning sifat ko’rsatkichlari deganda uning yaxshi rivojlanganligi va ko’chirib o’tkazganda tutib ketishi 90% gacha bo’lgan nihollarga aytiladi. Ko’chatlar sifat ko’rsatkichi bo’yicha uchta (oliy, I va II toifalar)toifalarga ajratish mumkin. Ko’chatlarning yaroqliligi ko’chatlarni umumiy miqdorga nisbatan belgilanadi va % xisobiga nisbatan belgilanadi. Bu ko’rsatkich aprobatsiya orqali aniqlanadi.
Masalan, Na’matakning (1 yillik) oliy toifadagi ko’chatlari ildizlari yaxshi rivojlangan 50-60 sm.dan kam bo’lmagan balandlikka ega bo’lishi kerak. II toifaga 40-50sm.li va III toifaga esa 25-30sm.li ko’chatlarni kiritish mumkin.Undan past ko’chatlar ekish uchun yaroqsiz xisoblanadi.
O’t o’simliklarda bu xususiyat yuqorida ta’kidlab o’tilgan ko’rsatkichlarga monand. Bunda ham ildiz sistemasining yaxshi rivojlanganligi va chin barglarning hosil bo’lishi hamda o’simlik balandligi qarab belgilanadi. Masalan, pomidor, baklajon, balgar qalampiri va boshqa qishloq xo’jaligi ekinlarida Sizlar bunday holatni uchratgan. Xususan, Tukli erva o’simligini ko’chatlarini yaroqli deb hisoblash uchun ular kamida 7-10sm. balandlikka va 3-5sm shoxlangan ildizga ega bo’lishi lozim. 5sm va undan past ko’chatlar (3-5 ta chin barg chiqarmagan) ekish uchun yaroqsiz xisoblanadi.
Bunday misollarni yana bir bancha dorivor o’simlik turlari uchun keltirishimiz mumkin. Dorivor valeriana, arslonquyruq, qoncho’p va boshqalar uchun 3-5 ta chin barg va ildiz sistemasi yaxshi rivojlangan (1-2 oy) ko’chatlar yaroqli xisoblanadi
Shunday qilib, dorivor o’simlik urug’chiligi va ko’chatchiligida ma’lum bir tartib qoidalarga amal qilinishi talab etiladi. Bunda asosan ularning yer ostki va yer ustki qismining rivojlanishiga asosiy e’tibor qaratiladi.
Ko’chatlarning sifat ko’rsatkichlari deb uning yaxshi rivojlanganligi va ko’chirib o’tkazganda tutib ketishi 90 % gacha bo’lgan nihollarga aytiladi.
Ko’chatlar sifat ko’rsatkichi bo’yicha uchta (oliy, I va II toifalar)toifalarga ajratish mumkin. O’t o’simliklardaildiz sistemasining yaxshi rivojlanganligi va chin barglarning hosil bo’lishi hamda o’simlik balandligi qarab belgilanadi. Masalan, pomidor, baklajon, balgar qalampiri va boshqa qishloq xo’jaligi ekinlari.
Dorivor daraxt va butalar uchun esa O’rmonchilik va Mevali daraxt va butalar uchun belgilangan qoidarga binoan joriy etilgan talablardan foydaanish mumkin.