6
terminologiyasi o‟zaro
singib ketadi, bir biri bilan tizimlararo aloqalarni yaratadi va
farmatsevtik terminologiya deb nomlanuvchi terminologik majmuani hosil qiladi.
Lotin tilini amaliy va ilmiy vazifalar uchun an‟anaviy ravishda qo‟llash ham
farmatsiyaning, ham butun tibbiyotning e'tiborga loyiq xususiyatlaridan biridir.
Farmatsevtik terminologiyada nomenklatura nomlari ustun o‟rinni egallaydi.
Termin - bu umumiy tushunchalarning nomi, ya‟ni
bir xil narsalar, hodisalar,
jarayonlarlar sinfining jiddiy belgilari aks etayotgan tushunchalari nomidir (masalan,
dorivor vositalar,
dori shakllari, antibiotiklar, alkaloid,
glikozid, narkoz va ko‟pgina
minglab boshqa terminlar).
O‟simliklarning turi, navi, oilasi va boshqa ma‟lumotlari bo‟yicha tasnifi Xalqaro
botanika nomenklaturasida (nomenklatura – nomlanish) lotin tilida keltirilgan.
Nomlarning berilish va qo‟llanish qoidalari - Xalqaro botanika nomenklaturasi kodeksi
tomonidan boshqariladi. Kodeksga muvofiq, xalqaro universallikka rioya qilish uchun,
ilmiy nomlar bitta alifboning harflari bilan va bitta tilda yozilishi lozim. Barcha ilmiy
nomlar lotin alifbosining harflari bilan yozilishi va lotin grammatikasining qoidalariga
bo‟ysunishi kerak.
Bo‟lg‟usi farmatsevt o‟simliklar to‟g‟risidagi ikkita fanni botanika (yunoncha
botane
-o't, o'simlik) va farmakognoziya (yunoncha -
pharmakon+logos
-bilim,
ma'lumot)ni o‟rganishi lozim. Botanika o‟simliklarning tuzilishi (morfologiya va
anatomiya)ni, farmatsiyaning asosiy fanlari majmuasiga kiruvchi
farmakognoziya esa -
dorivor o‟simliklarning xom ashyosi, uning birlamchi qayta ishlangan mahsulotlari va
dorivor o‟simlik xom ashyosidan yangi dori preparatlarini
yaratish imkoniyatlarini
o‟rganadi. Lotin tilidagi farmakognostik terminologiya – o‟simlik a'zolari, o‟simlik
yoki hayvon mahsulotlari, shuningdek o‟simliklarning xalqaro ilmiy nomlarini o‟z
ichiga oladi.
Farmatsevtik kimyo farmatsevtik fanlar orasida markaziy o‟rinni egallaydi. U
farmatsevtik fanlar o‟rtasida o‟ziga xos bog‟lovchi bo‟g‟indir. Farmatsevtik kimyo
dorivor moddalarning kimyoviy va fizikaviy xususiyatlarini o‟rganadi. Odatda,
kimyoviy dorivor vositalarning nomlari Sof va amaliy
kimyo Xalqaro kengashi
7
tomonidan ishlab chiqilgan umumiy printsiplar bilan boshqariladi. Odatda ushbu ilmiy
atamalar tuzilishi jihatidan uzun va murakkab bo‟lganligi sababli, dorivor vositalarning
yaratuvchilari qisqaroq nomlarni beradi, ushbu
nomlarda kimyoviy tuzilishi, yoki
farmakologik ta'siri, yoki har ikkala belgilari aks etadi. Kimyoviy dorivor vositalarning
nomlari ham lotin, ham milliy tilda beriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: