Maxsus ta’lim vazirligi Samarqand transport va muhandislik kommunikatsiyalari

YO‘LOVCHI AVTOMOBIL TRANSPORTI TARKIBI

Avtobus deb o‘rindiqlar soni 9 tadan ortiq bo‘lib yo‘lovchilarni tashishga moslashgan harakatlanuvchi tarkibga aytiladi.

Avtobuslar ishlatilishiga, ulchamiga, sig;imiga kuzov tipiga, qavatligiga, konusturuktif xususiyatiga va boshqa belgilariga qarab turlarga ajratiladi. Ishlatilishiga qarab umumfoydakaniladigan, tarmoq (Xizmatidagi)da foydalaniladigan va turistik sayyox avtobuslarga ajratiladi.
Umumfodalaniladigan avtobuslar shaxarichi, shaxar atrofiga qatnaydigan, tumanlar ichida qatnaydigan (Qishloq), shaxarlararo va mamlakatlararo turlaridan iborat bo‘ladi.
Tarmoqda foydalaniladigan va turistik sayyox avtobuslaridan shaxar ichi va shaxar atrofi aloqalarida foydalanish mumkin.
Shaxar ichi avtobuslarining turlarida o‘tiradigan o‘rindiqlar soni bilan birga avtobus salonida tikka turib ketadigan yo‘lovchilar soni ham hisobga olinadi.
Mavjud standartga asosan shaar avtobusida bitta yo‘lovchiga kamida o‘tirish uchun 0.315 m/kv, tikka turish uchun 0.200 m/kv maydon ajratilishi ko‘zda tutiladi. “tig‘iz” soatlarda ushbu meorni tikka turgan yo‘lovchi uchun 0.125 m/kv gacha kamaytirishga ruxsat qilinadi.
Avtobuslar

• 
  kuzovining shakliga qarab vagon va kapot tipida;
  
• 
  quvvatligiga qarab bir, bir yarim va ikki qavatli;
  
• 
  kuzovining konustruksiyasiga qarab ramali va ramasiz;
  
• 
  salonlar soniga qarab oddiy (bitta salonli) tirkamali va uzaytiriladigan ko‘rinishda bo‘ladi.
  

Ayrim muhim yo‘l sharoitlari uchun yuqori o‘tuvchanlikka ega bulgan avtobuslar ishlatiladi.
Dvigatel tipiga qarab avtobuslar karbyuratorli va dizelli turda bo‘ladi. Avtobuslarda dvigatel kuzovining old, orqa tamonida va pol tagida joylashtiriladi.


Uzunligiga qarab avtobuslarni sniflarga ajratish turlari

Avtobus snifi	Uzunligi, m	Foydalanish maqsadi
Juda kichik	5 m gacha	Umumiy
	7,0-7,5	Shahar sayyohlik yo‘nalishlarida
O‘rta	8,0-8,5	Shaxar, shaxarlararo yo‘nalishlarda
Katta	9,0-9,5 10-11 11,5-12
Juda katta	16,5-18 22-24	Shaxar yo‘nalishlarida