Maxsus ta’lim vazirligi Samarqand transport va muhandislik kommunikatsiyalari

Taksomotor transporti harakatlanuvchi tarkibi

Taksomotor saroylarida engil avtomabillar ishlab chiqilgan engil avtomabillardan taksometr asbobi ko‘k chirog‘I bildirish belgisi (Shashka yoki “T” harfi) o‘rindiq qoplama matriali bilan farqlanadi.

Hozirgi kunda GAZ – 24 rusumli yengil avtomabillar o‘rniga zamonaviy “Tiko”, “Neksiya”, “Lasetti” va “Matiz” avtomobillari taksomotor transporti tarkibini to‘ldirdi.
Ayrim engil avtomobillarning qisqacha texnik tafsiloti

Avtomabil rusumi	Sig‘imi kishi	Dvigateli- ning maksimal quvvati	Maksimal tezligi, km/soat	Jihoz- langan xoldagi	Yonilg‘i sarfi l/100 km	O‘lchami, metr
						Uzun- ligi	Eni	Ba-land- ligi
Moskvich - 412	5	55,2	140	1000	11	4,09	1,55	1,44
Moskvich - 2140	5	58,9	140	1060	11	4,25	1,55	1,48
VAZ – 2101	5	45,6	140	955	10	4,073	1,611	1,382
VAZ – 2102	5	45,6	135	1010	10,3	4,039	1,611	1,4
VAZ – 2121	5	55,9	130	1150	11	3,72	1,68	1,64
UAZ – 469	7	55,2	100	1650	13,6	4,025	1,85	1,92
VOLGA – GAZ- 24	5	72,1	145	1400	13	7,735	1,8	1,49
CHAYKA GAZ-14	7	143,5	160	2100	21	5,63	2	1,58
ZIL – 114	7	161,9	175	2590	23	6,305	2,038	1,525
TIKO	5	41	145	620	43	3340	1400	1395
NEKSIYA	5	75	170	180	5,4	4482	1662	1393
DAMAS	7	38	100	790	4,1	3230	1400	1920

Avtobus transportida yo‘lovchilarni tashish muntazam o‘rnatilgan yo‘nalishlarda amalga oshiriladi.
Avtobus yo‘nalishi boshlang‘ich va oxirgi bekatlar orasida o‘rnatilgan eng samarali harakatlanish yo‘lidir. Avtobus yo‘nalishi obodonlashtirilgan yo‘llardan (ko‘chalardan) o‘tkaziladi. To‘xtash bekatlari, to‘xtash ko‘rsatkichi, to‘xtash maydonchasi, oxirgi (oraliq) bosh bekatlar, shohbekatlar aloqa vositalari va hokazolar bilan jihozlanadi.
Avtobus yo‘nalishlari doimiy va vaqtinchalik turga ajratiladi. Doimiy avtobus yo‘nalishlarida aholini tashish yil davomida amalga oshiriladi. Vaqtinchalik avtobus yo‘nalishlarida esa yilning ma’lum davridagi vaqtga (mavsumga) qarab tashishlar tashkil qilinadi. Vaqtinchalik avtobus yo‘nalishlarida tashishlar yo‘lovchi oqimi doimiy bo‘lmagan holatlarda amalga oshiriladi.
Shahar maydonida joylashish tusiga qarab yo‘nalishlar diametral, radial, tangensial, halqasimon, yarim halkdsimon va kombinasiyalashgan turlarda bo‘ladi.
Avtobus yo‘nalishlari: joylashishiga qarab markaziy va periferiya turlariga jratiladi.
Ishlatish maqsadiga qarab eng asosiy va yetkazuvchi turlarga bo‘linadi.
Foydalanish sharoiti va harakatlanish tusiga qarab
shahar avtobus yo‘nalishlari quyidagi, ya’ni oddiy va qisqartirilgan, tezlashtirilgan va ekspress turlarida bo‘ladi.
Oddiy avtobus yo‘nalishlarida avtobus barcha doimiy oraliq bekatlarida to‘xtashi shartdir.
Qisqartirilgan avtobus yo‘nalishida avtobuslar harakati yo‘lovchilar oqimi jadallashgan oddiy avtobus yo‘nalishining ma’lum qismida tashkil qilinadi.
Qisqartirilgan avtobus yo‘nalishlari doimiy va ma’lum bir vaqt ichida, ya’ni «tig‘iz» soatlarda tashkil qilinishi mumkin.
Tezlashtirilgan tartibdagi harakatda avtobuslar oldindan o‘rnatilgan asosiy oraliq bekatlarda to‘xtaydi.
Ekspress avtobus yo‘nalishida avtobUslar harakati boshlang‘ich va oxirgi bekatlar orasida to‘xtamasdan to‘g‘ridan to‘g‘ri aloqada tashkil qilinadi.
Ekspress va tezlashtirilgan tartibdagi avtobuslar harakati yo‘nalishlari qisqartirilgan avtobus yo‘nalishlari kabi: doimiy, vaqtinchalik va ma’lum bir vaqg davrida (masalan: kechki paytda) tashkil qilinuvchi yo‘nalishlardan iborat bo‘ladi.
Har bir shahar yo‘nalishiga qarab tartib soni belgilanadi.
Ekspress, tezlashtirilgan va qisqartirilgan yo‘nalishlarda qatnaydigan avtobuslarda yo‘nalishlar bosh harflari yozilgan belgilar bo‘ladi.
Avtobus yo‘nalishlari ma’muriy hududiy belgiga asosan shahar atrofiga qatnaydigan (tumanichi, qishloq), shaharlararo (viloyat ichidagi, viloyatlararo va respublikalararo), mamlakatlararo turlarga ajratiladi.