Maxsus talim vazirligi samarqand davlat universiteti

Biznes reja tuzish boskichlari va undan foydalanish.

Biznes-reja firmaning rivojlanish strategiyasini belgilab beradigan asosiy xujjatlardan biridir. SHu bilan birga u firma tarakkiyotining umumiy konsepsiyasiga asoslanadi, strategiyaning iktisodiy va moliyaviy jixatlarini bir muncha batafsil bayon etadi, anik chora tadbirlarni texnik iktisodiy jixatdan asoslab beradi.

Biznes reja investitsion dasturning odatda bir necha yil ichida amalga oshirilishi kerak bulgan bir kismini uz ichiga oladi. Biznes rejani tuzish kuyidagi boskichlardan foydalaniladi:
1 - boskich. Rivojlanish konsepsiyasini ishlab chikish.
2 -boskich. Rivojlanishning investitsion dasturi.
3 - boskich. Urtacha muddatli davrga biznes reja tuzish.
4- boskichi. Biznes rejani amalga oshirishga dir chora -tadbirlar.
Biznes-reja bir kancha vazifalarni xal kilishga imkon beradi, lekin bularning asosiylari kuyidagilardir:

• 
  firma tarakkiyoti yunalishlarining iktisodiy jixatdan maksadga muvofikligini asoslash;
  
• 
  tanlab olingan strategiyani amalga oshirish uchun kerakli mablaglar manbaini, ya’ni moliyaviy resurslarni jamlash usullarini belgilash ;
  
• 
  mazkur rejani amalga oshira oladigan xodimlarni tanlab olish.
  

3. Biznes-rejada kullaniladigan xujjatlarning turlari va mazmuni.

Biznes reja firmaning ichki xujjati bulibgina kolmay, balki undan investorlar va kreditorlarni taklif kilishda xam foydalanish mumkin. Biznes rejada asosiy muxim masalalar yoritilgan, uning materiali ravon va tushunarli kilib bayon etilgan bulishi kerak; u xar xil toifadagi odamlarga, xatto maxsulot va bozor tugrisidagi bilimlari cheklangan kishilarga xam tushunarli bulmogi lozim. Reja bulimlarining xajmi va nechoglik aniklashtirilgani firmaning uziga xos tomonlari va faoliyatining soxasiga boglik. Kuyidagi samarali strategiyani tanlab olish va loyixani mablag bilan ta’minlovchi manbalarni jalb etish uchun kerakli biznes-rejani tayyorlashga yordam beradigan uziga xos bir namuna keltiriladi.

Biznes rejada muljalannayotgan loyixaning tabiatiga karab uning uziga xos xususiyatlarini aks ettiradigan bulimlar bulishi mumkin. Lekin, biznes rejadagidek bu ish xujjatning mazmunini umuman olganda bir xolda bulib kuyidagilarni uz ichiga oladi.

1. 
   Råçþìå;
   
2. 
   Tovar (maxsulot yoki xizmat turlari);
   
3. 
   Ìîë åòêàçàäèãàí áîçîð;
   
4. 
   Ìàðêåòèíã ñòðàòåãèÿñè;
   
5. 
   Èøëàá ÷èêàðèø äàñòóðè;
   
6. 
   Èøëàá ÷èêàðèøíè òàøêèë ýòèø;
   
7. 
   Êîðõîíàíèíã òàøêèëèé ðåæàâèé;
   
8. 
   Ìîëèÿâèé ðåæà;
   
9. 
   Ëîéèõàíèíã ðåíòàáåëëèãè.
   

Xozirgi kunda jaxon amaliyotida biznes rejaning 5 ta bulimlaridan tortib 18 ta bulimgacha tuzib chikilgan kurinishlari mavjud. Biznes rejalar tarkibi odatda biznes mazumni, moxiyati doirasi va darajasidan kelib chikib belgilanadi. Anik tasavvur xosil kilish maksadida, ayrim misollar keltiramiz.
Biznes rejaning taxminiy kurinishi:
1-bulim. Firma imkoniyatlari (kirish).
2-bulim. Tovarlar (xizmatlar) turlari.
3-bulim. Tovarlarni sotish bozorlari,
4-bulim. Sotish bozorida rakobatning xolati.
5-bulim. Marketing rejasi.
6-bulim. Ishlab chikarish rejasi.
7-bulim. Tashkiliy reja.
8-bulim. Firma faoliyatining xukukiy ta’minoti.
9-bulim. Tavakkalchilikni baxolash va sushurta.
10-bulim. Moliya bulimii.
11-bulim. Moliyalashtirish strategiyasi.
Endi biz biznes rejaning ayrim bulimlarini tuzib chikishning uziga xos xususiyatlariga tuxtalib utamiz:
Biznes rejaning titulida kuyidagi ma’lumostlar aks ettirilishi kerak;
- korxona nomi;
- manzilgoxi;
- mulk shakli;
- telefon yoki faks;
-tashkilotchilarning ismi sharifi, familiyasi, manzili (korxona yoki tashkilotchini);
-korxona faoliyati va biznes xususiyati;
-moliyaviy mablaglarga extiyojt ap moliyalashtirish manba’larni kursatilishi;
- biznes reja tuzilgan kun;
- biznes reja tuzuvchining ismi va famiyaliyasi.
Biznes rejaning kirish kismida biznesning mazmuni kiska va ochik tasvirlangan bulishi kerak. Kirish kismini yozishda tadbikrkorlardan kuyidagilar talab kilinadi:
- korxona faoliyat kursatishi uchun kuzda tutilgan maksadlar;
- texnologiya xolati;
- utgan faoliyat xakida kiskacha taxlil ma’lumoti;
- etarli darajada malakali boshkaruvchilar mavjudligi xakida ma’lumotlar;
- kuzlangan maksa dva moliyaviy natijalarni kiskacha mazmuni va natijalari;
- zaruriy mablagning xajmi, shakllanish mexanizmi, muddati va kreditni kaytarish kobiliyati va boshkalar.
Biznes rejani xar bir bulimini kiskacha aloxida yoritish maksadga muvofikdir. Bulimlar mazmunida takrorlanishlar bulishi mumkin, chunki tugallovchi matn biznes reja va bulimlar matniga boglik.
Bulimning bosh vazifasi shundan iboratki, menejerlarning biznes rejani uta muxim xolatlarini va ularni kiska, anik tasvirlash kobiliyatini kursata olishdir. Maksadni uta keng va katta xajmda yozish xam kutilgan natija bermaydi. Uta kiska yoritish ayrim xolatlarni tushirib koldirishga va investorlarda korxona faoliyati xakida notugri tushuncha yuzaga kelishiga olib keladi. Kirish raxbarlarning biznes rejaning asosiy faoliyatlariga bulgan anik munosabatlarini ifodalaydi.

Xulosa
Biznes-reja firmaning rivojlanish strategiyasini belgilab beradigan asosiy xujjatlardan biridir. SHu bilan birga u firma tarakkiyotining umumiy konsepsiyasiga asoslanadi, strategiyaning iktisodiy va moliyaviy jixatlarini bir muncha batafsil bayon etadi, anik chora tadbirlarni texnik iktisodiy jixatdan asoslab beradi.

Biznes reja investitsion dasturning odatda bir necha yil ichida amalga oshirilishi kerak bulgan bir kismini uz ichiga oladi. Biznes rejani tuzish kuyidagi boskichlardan foydalaniladi:
1 - boskich. Rivojlanish konsepsiyasini ishlab chikish.
2 -boskich. Rivojlanishning investitsion dasturi.
3 - boskich. Urtacha muddatli davrga biznes reja tuzish.
4- boskichi. Biznes rejani amalga oshirishga dir chora -tadbirlar.
Biznes reja firmaning ichki xujjati bulibgina kolmay, balki undan investorlar va kreditorlarni taklif kilishda xam foydalanish mumkin. Biznes rejada asosiy muxim masalalar yoritilgan, uning materiali ravon va tushunarli kilib bayon etilgan bulishi kerak; u xar xil toifadagi odamlarga, xatto maxsulot va bozor tugrisidagi bilimlari cheklangan kishilarga xam tushunarli bulmogi lozim. Reja bulimlarining xajmi va nechoglik aniklashtirilgani firmaning uziga xos tomonlari va faoliyatining soxasiga boglik. Kuyidagi samarali strategiyani tanlab olish va loyixani mablag bilan ta’minlovchi manbalarni jalb etish uchun kerakli biznes-rejani tayyorlashga yordam beradigan uziga xos bir namuna keltiriladi.
Xozirgi kunda jaxon amaliyotida biznes rejaning 5 ta bulimlaridan tortib 18 ta bulimgacha tuzib chikilgan kurinishlari mavjud. Biznes rejalar tarkibi odatda biznes mazumni, moxiyati doirasi va darajasidan kelib chikib belgilanadi.

Tayanch iboralar:

Biznes-reja, strategiya, firma, tashkiliy struktura, tadbirkorlik, mutaxassislar guruxi, loyixa, rezyume, tovar, iktisodchi.
Savollar.
1.Biznes-reja kanday xujjat?
2.Korxona, firmalarda biznes-rejaning tutgan urni nimadan iborat?
3.Biznes-rejaning korxona strategiyasiga ta’siri?
4.Biznes-reja kachon va kim tomonidan tuziladi?
5.Biznes-reja nimalarni uz ichiga oladi?
6.Biznes-rejani tuzishda kanday xujjatlardan foydalaniladi?