Maxsus talim vazirligi samarqand davlat universiteti

3.Auditor, bank, kredit xujjatlarini rasmiylashtirish.

Auditor, bank, kredit xujjatlari xujalik operatsiyalarining amalga oshirilganligini kayd kiladi. Korxona va muassasalarda xujjatlarni tuzish, kabul kilish, saklash va buxgalteriya xisobida kayd kilish tartibi “Buxgalteriya xisobida xujjatlar va xujjatlar aylanishi xakida nizom” bilan urnatilgandir. SHu koida talablari asosida tuzilgan xujjatlar buxgalteriya xisobi registrlariga kayd kilinadi va amalga oshirilgan xujalik operatsiyalari xakida ma’lumotlar uchun asos bulib xisoblanadi

Xujjatlar xujalik operatsiyalari sodir bulgan paytda tuzilishi va ularda anik ma’lumotlar kayd kilinishi kerak,
Kuyidagi rekvizitlar bulgan xujatlargina xukukiy kuchga ega buladi: xujjatning nomi, shaklning kodi; xujjat tuzilgan sana; xujalik operatsiyasining mazmuni; xujalik operatsiyasi (mikdor va kiymat ifodasi) ulchovi; xujalik operatsiyasining amalga oshirilishi va uni tugri rasmiylashtirish uchun javobgar shaxslarning mansablari, nomlari, imzolari va ularning rasshifrovkalari. Bundan tashkari, zarurat tugilsa, xujjatda yana kuyidagi kushimcha rekvizitlar xam bulishi mumkin: xujjatning rakami; korxonaning nomi va manzili; xujjatda kayd kilingan xujalik operatsiyasini amalga oshirish asosi; xujjatlashtirilayotgan xujalik operatsiyalarining xarakteri bilan aniklanadigan boshka kushimcha rekvizitlar. Xujjatlarni arxivda saklash davrida ulardagi yozuvlar uchib ketmasligini ta’minlaydigan vositalar bilan xujjatlarga yozuvlar kilish kerak. Korxonalarda bosh buxgalter bilan kelishilgan xolda xujjatlarga imzo chekish xukuki berilgan shaxslarning ruyxati tuziladi va bu ruyxat korxona raxbari tomonidan tasdiklanadi.
Buxgalteriyaga kelib tushgan xujjat shakli va mazmuni buyicha tekshiriladi. Xujjat shakli buyicha tekshirilganda uning tula va tugri rasmiylashtirilganligi va xujjat rekvizitlarining tuldirilganligi tekshiriladi. Ishlangan xujjatlarning kayta ishlatish imkoniyatini yukotish maksadida ularga kuyidagicha belgi kuyiladi: xujjat kulda ishlangan bulsa, u xolda xujjatga uning ma’lumotlari xisob registriga yozilgan sana yozib kuyiladi; xujjat xisoblash mashinalarida ishlangan bulsa, u xolda xujjatga uni ishlagan javobgar nazoratchining shtampi bosiladi.
Buxgalteriyada xisoblash texnikasi vositalari yordamida ma’lumotlarni ishlash uchun moslashtirilgan xujjatlar kullaniladi. Xisoblash mashinalariga moslashtirilgan xujjatlarni saklash va ulardan foydalanish bilan boglik bulgan masalalarni echishda xisoblash texnikasi vositalari bilan yaratilgan xujjatlarni tanlab olish, arxivda saklash uchun kabul kilish va ularni foydalanuvchilarga berish xakidagi koidaga asoslaniladi.
Buxgalteriyada ayrim boshlangich xujjatlar kat’iy xisobotdagi ish kogozlarga kiruvchi ish kogozlarda yaratiladi. Bu ish kogozlar donalab xisobga olinadi. Bunday ish kogozlarda boshlangich xujjatlarni yaratishdan maksad mablaglarning xarajat kilinishi va mulkning butligi ustidan nazoratni kuchaytirishdir.