Maxsus talim vazirligi samarqand davlat universiteti

Buxgalteriya xujjatlarini saklash tartibi.

Xujjatlar, xisob registrlari, buxgalteriya xisobotlari va balanslari albatta arxivga topshirilishi kerak. Ular arxivga topshirilgunga kadar buxgalterriyada maxsus xonalarda yoki berkitiladigan shkaflarda bosh buxgalter tomonidan kuyilgan shaxsning javobgarligi ostida saklanadi. Arxivga topshiriladigan xujjatlar avval ekspertiza kilinadi. Ma’lum tartibga keltiriladi. Kassa orderlari, bank xisobotlari, bank kuchirmalari va ularga tegishli xujjatlar xamda saklanish muddati un yildan kup bulgan xujjatlar arxivga mukovalangan xolda topshiriladi. Saklanish muddati un yildan kam bulgan xujjatlarni skorosshivatelda varaklari rakamlanmagan va xujjatlar ruyxati tuzilmagan xolda arxivga topshirish mumkin. Buxgalteriyada xujjatlarning butligiga korxonaning bosh buxgalteri javobgar buladi. SHuning uchun xam buxgalteriya soxasiga boglik bulgan masalalarni korxonaning bosh buxgalteri xal kiladi.

Korxonalarning yillik xisoboti, yigma xisobot, ularga berilgan tushuntirish xatlari, yillik buxgalteriya xisobotini ishlab chikish va uning taxlili buyicha taxliliy jadvallar, yillik buxgalteriya xisobotini kurib chikish va tasdiklash buyicha materiallar (buyruk, majlis bayoni va boshkalar) doim saklanadi. Ishchi va xizmatchilarning shaxsiy xisob 75 yil saklanadi.
Imorat va inshootlar xisobi buyicha daftar va kartotekalar xamda ularni yuklama kilish xakidagi ma’lumotlari un yil saklanadi.
Bosh daftar va jurnallar, korxonalarning moliyaviy xujalik faoliyatini xujjatli taftish dalolatnomalari va ularga tegishli ma’lumotlar besh yil saklanadi.
Kassa daftari, aylanma va yigma vedomostlar, boshlangich xujjatlar, ishchi va xizmatchilarga ish xaki tulash vedomostlari, agar taftish kilingan bulsa, uch yil saklanadi. Debitor va kreditor karzlar, kreditga olingan mollar uchun ishchi va xizmatchilar bilan xisob-kitoblar, bank xisobotlari, kassani tekshirish dalolatnomalari va boshkalar bilan boglik bulgan xujjatlar xam uch yilga saklanadi. SHu muddatlar tugagandan sung maxsus axamiyatga ega bulgan xujjatlar ajratib olinib davlat devonxonasiga topshiriladi. Xujjatlarning kolgan kismi esa korxona devonxonasidan olinib dalolatnoma asosida yukotib yuboriladi.
Boshlangich xujjatlar, xisob registrlari, buxgalteriya xisobotlari va balanslarining butligini, ularning devonxonaga berilishini rasmiylashtirish va arxivga topshirishni korxonaning bosh buxgalteri ta’minlaydi. Ular buxgalteriya va korxona devonxonasidan korxonaning boshka bulinmalari xizmatchilariga berilmaydi. Ayrim xollardagina fakat bosh buxgalterning ruxsati bilan korxonaning boshka bulinmalari xodimlariga berilishi mumkin.
Xulosa
Buxgalteriya xujjatlari kaerda tuzilishiga karab korxonaning uzida tuzilgan va boshka korxonalarda tuzilgan xujjatlarga bulinadi. Korxonaning uzida tuzilgan xujatlar unda amalga oshirilgan xujalik operatsiyalarini aks ettiradi. Bunday xujjjatlarga kassa kirim orderi, bank xasobotlari va boshkalar misol bula oladi. SHuning bilan birga korxonaga mol etkazib beruvchilarning yuborgan schet-tulov talabnomalari, spetsifikatsiyalari, kvitansiyalari va boshka xujjatlari xam kelib tushadi. Bu xujjatlar boshka korxonalarda tuzilgan xujjatlar bulib, muayyan korxonaning buxgalteriya xisobotlaridagi yozuvlari uchun asos bulib xizmat kiladi.
Xujjatlar aylanishi jadvalini ta’minlash, xujjatlarni uz vaktida va sifatli tuzish, ularni buxgalteriya va xisobotda kayd kilish uchun uz vaktida toshirish va xujjatlardagi ma’lumotlarning xakikatga tugri kelishiga shu xujjatlarni tuzgan va unga imzo chekkan shaxslar javobgar bulib xisoblanadi. Korxona bosh buxgalteri ijrochilar tomonidan xujjatlar aylanishi jadvalining bajarilishi ustidan nazorat olib boradi. Korxona bosh buxgalterining operatsiyalarni rasmiylashtirish tartibi va tegishli xujjatlarni va ma’lumotlarni buxgalteriyaga yoki xisoblash markazlariga takdim etish tartibi buyicha kuyadigan talablari ushbu korxonaning xamma bulinmalari uchun albatta bajarilishi zarur talablar bulib xisoblanadi.

Tayanch iboralar:

Xujalik operatsiyalari, buxgalteriya xisobi, xujjatlashtirish, rekvizitli ish kogozi, pulli xisob, farmoyish xujjatlar, tasdiklovchi xujjatlar, axborot xujjatlar, xujjatlar aylanishi.
Savollar:
1.Buxgalteriyada xujjatlashtirish kanday amalga oshiriladi?
2.Buxgalteriyada xujjatlar kanday turkumlarga bulinadi?
3.Buxgalteriya xujjatlari aylanish siklini aytib bering.
4.Xujjatlarni saklash kanday amalga oshiriladi?
5.Buxgalteriyaga xos xujjatlar necha yil muddatida saklanadi?
6.Korxonalarning yillik xisoboti necha yil saklanadi?
Asosiy adabiyotlar
1.Gryushing X. Van. Bratonovich S. Analiz bankovskix riskov. Sistema otsenki korporativnogo upravleniya i upravleniya finansovыm riskom.- M.: Izd. Ves Mir, 2004.
2.Don. Patinkin. Dengi, protsent i senы.- M.: Ekonomika,2004.- 375s.
3.Malaxova N.G. Dengi, kredit, Banki: konspekt leksiy.- M.: Prior-izdat.,2004
4.Sbornik zadach po bankovskomu delu: Uchebnoe posobie. Pod. red. N.I. Valensevoy-.: Finansы i statistika,2002.
5.Sviridov O.YU. Dengi, kredit, banki.- M.: IKS Mart Rostov N/D, Izd. sentr Mart, 2004.