Maxsus ta’lim vazirligi a. A. Safoev

Olmosli silliqlash. Yuzani kichik gadir-budurligi va mustahkamligini olmosli silliqlash bilan olish mumkin. Usulning mohiyati shundan iboratki, kesib ishlov berishdan so’ng qolgan notekisliklar yuza bo’ylab harakat qiluvchi ishchi qismi silindr yoki konus shaklidagi olmosli asbob bilan silliqlanadi.
Buning oqibatida ishlov berilgan yuzani ekspluatasion xususiyatlari yaxsxilanadi, ingichka devorli va qiyin shaklli yuzalarga ishlov berish imkoni yaratiladi va hokazo.
Tayyorlamaga tokarli dastgohlarda ishlov beriladi. Olmosli asbob keskichushlagichda turadi. Tayyorlama va asbobni harakatlari tokarli ishlov berishga o’xshash bo’ladi. Ishlov berishda moy ishlatiladi va u olmosning yeyilishini 5 marta kamaytiradi. Olmosni ishlov berilayotgan yuzaga bosim kuchi 50-300 n atrofida bo’ladi. Asbobni tayyorlamani ishlov berilayotgan yuzasi bo’yicha yurishlar soni ikkidan ortmasligi kerak. Olmosli silliqlash bilan me’yorlashtirilgan va toblangan po’latlar hamda rangli qotishmalarga ishlov beriladi.
Teshiklarni kalibrlash. Teshiklarni kalibrlashda ishlov berilgan teshik diametri ozgina ortadi, yuza sifati va qattiqligi yaxsxilanadi. Usulni unumdorligi yuqori (11.2-rasm).
Kalibrlash teshik bo’ylab taranglikda qattiq asbobni siljitishga asoslangan. Asbobni ko’ndalang kesimi o’lchami teshik ko’ndalang kesimi o’lchamidan ozgina katta bo’ladi.
Kalibrlash teshik diametri o’lchamini aniqligini 30-35%ga orttiradi, shuningdek shakli xatoliklarini kamayishini notekisliklarni silliqlanishini kuzatish mumkin. Diqqatga sazovorligi yuza mustaxkamlanadi.
Kalibrlashni keng tarqalgan ishlov berish sxemalari 11.2-rasmda keltirilgan. Eng oddiy asbob bo’lib sharik hisoblanadi, shuningdek asbob vazifasini, dorn deb ataluvchi asbob xam bajaradi. Tayyorlamalarga asbobni bir yoki bir necha o’tishlarida ishlov beriladi.
Kalibrlash sifati birinchi navbatda ishlov berilayotgan yuzani sifatiga bogliq bo’ladi, agarda teshiklarni toza yo’nib kengaytirish yoki razvyortkalashdan so’ng kalibrlansa etilsa 6- ba’zida 5-kvalitet o’lcham aniqligini olish mumkin.

11.2-rasm. Teshik kalibrlash sxemalari

Deformasiyalovchi elementni qattiq qotishma yoki yuqori qattiqlikgacha toblangan po’latdan tayyorlanadi.
Moylovchi suyuqlik sifatida, po’lat yoki bronza uchun-sulfofrezol, cho’yan uchun esa- kerosin ishlatiladi, shuningdek maxsus moylovchi materiallar bor. Ular ishchi kuchini kamaytiradi, yuza sifatini oshiradi, ishlov berish aniqligi va asbobni chidamligini orttiradi.
Teshiklarni kalibrlash presslar yoki gorizontal – protyajkalash dastgohlarida bajariladi. Asbob va tayyorlamani o’zaro to’g’ri joylashishi uchun odatda o’zi o’rnatiluvchan shar tayanchli moslamalar ishlatiladi. Tayyorlamani maxkamlamaydilar.
Teshiklarni kalibrlashda 8-9 kvalitet,ba’zi xollarda 6-7 kvalitet o’lcham aniqligiga erishish mumkin. Qalin devorli, birlamchi g’adir-budurligi R _a=6,3- 1,6mkm. bo’lgan teshiklarga ishlov berishda, agar detal po’latdan bo’lsa R _a=0,8- 0,1mkm. bronzadan bo’lsa R _a= 0,4-0,1mkm. va cho’yandan bo’lsa R _a=1,6- 0,4mkm. g’adir-budurligidagi yuzalar olish mumkin.