Maxsus son [2]. 2022
51
O‘ZBEKISTON QISHLOQ VA SUV XO‘JALIGI
АДАБИЁТЛАР
1. Азимов Б.Ж., Азимов Б.Б. «Сабзавотчилик, полизчлик ва картошкачиликда тажрибалар ўтказиш методикаси».-Т.
Ўзбекистон
Миллий Энциклопедияси, 2002 й, – Б.180–198.
2. Белик В.Ф. Методика опытного дела в овощеводстве и бахчеводстве. // М.: «Колос», 1992 – С. 34.
3. Доспехов Б.А. Методика полевого опыта. // М., «Колос». 1973.
4. Остонақулов Т.Э., Зуев В.И., Қодирхўжаев О.Қ. Сабзавотчилик. // Қишлоқ хўжалик олий ўқув юртлари талабалари
учун дарслик.– Т.: 2009. – Б. 46
ўрта бўйли нав намуналарга К-248, «Клемсон», К-224, К-19,
баланд бўйли нав намуналарга «Бургундий, «Органик»,
К-194 нав намуналари киритилди.
Тошкент туҳфаси» навининг поя баландлиги 185,3 сан-
тиметрни ташкил қилган бўлса, «Бургундий» навининг поя
баландлиги 162,4 сантиметрни ташкил қилди. «Тошкент
туҳфаси» нави «Бургундий» навидан 14,1 фоизга баланд
бўлди.
Баҳодир ИБРОҲИМОВ,
қ.х.ф.ф.д. (PhD), СПЭК ИТИ.
УЎТ: 631.13.9.
АМАРАНТ БАРГИ ВА УНИНГ ТАРКИБИ
ЎЗГАРИШИДА ЭКИШ МУДДАТЛАРИ ВА ЭКИШ
ТИЗИМИНИНГ ТАЪСИРИ
Аннотация.
Амарант ўсимлигининг баргида ҳам инсон саломатлигини яхшилайдиган С витамини бор. Унинг
миқдори ўзгаришига экиш муддатлари ва экиш тизимлари таъсир қилади.
Аннотация.
Лист растения амарант также содержит витамин С, улучшающий здоровье человека. На изменение
его количества влияют сроки посадки и системы посадки.
Annotation.
The leaf of the amaranth plant also contains vitamin C, which improves human health. The change in its
quantity is influenced by the timing of planting and planting systems.
Ҳозирда дунё аҳолисининг соғлигини сақлаш, уларни да-
волашда табиий дори воситаларидан фойдаланишга катта
аҳамият қаратилмоқда. Шунинг учун доривор ўсимликлар етиш-
тиришга катта аҳамият қаратилмоқда. Доривор ўсимликлар
экин майдонларини кенгайтириш, уларнинг ҳосилдорлигини
ошириш бўйича кенг кўламли ишлар олиб борилмоқда.
Республикамизда ҳам бу борада бир қатор ишлар олиб
борилмоқда. Бунга Ўзбекистон Республикаси Президентининг
26.11.2020 йилда қабул қилган PQ-4901-сон қарори мисол
бўла олади. Унда “Доривор ўсимликларни
етиштириш ва
қайта ишлаш, уларнинг уруғчилигини йўлга қўйишни ривож-
лантириш бўйича илмий-тадқиқотлар кўламини кенгайтириш-
га оид чора-тадбирлар тўғрисида” гап боради. Бу қарорни ба-
жариш учун Республика ҳудудларида доривор ўсимликларни
етиштириш ва қайта ишлашга доир илмий тадқиқотларнинг
ягона базасини яратиш, хорижий давлатларнинг илғор илмий
ишланмаларини ўрганиб бориш, етакчи илмий муассасалар
билан ҳамкорлик ўрнатиш ҳамда замонавий технологиялар,
илмий ишланмаларни республикага жорий этиш ва мавжуд
имкониятлардан самарали фойдаланишни кучайтириш иш-
ларига аҳамият берилмоқда.
Европага амарант ўсимлигини испанлар олиб келишган
бўлиб, ундан озиқ-овқат ва ем-хашак экини сифатида фой-
даланишган. Австралиялик ботаник олим О.В.Томе [] 1885
йилда амарантнинг баргини ўрганиб, унинг таркибида жуда
кўп фойдали элементлар ва витаминлар борлигини билиб,
ундан дорилик ва иссиқ овқат тайёрлашда
фойдаланиш
мумкинлигини айтиб ўтган.
В.А.Зольцман [] нинг таъкидлашича, шунинг учун бундай
шароитда янги рентабелли экинларни ўзлаштириш рента-
белли иқтисодиётни ташкил этишнинг бир нечта усулларидан
биридир. Бу амарантнинг қишлоқ хўжалиги технологиясини
ўзлаштирганда жуда қўлланилиши мумкин. Фойдаланиш осон
ва корхоналарда жойлашган қишлоқ хўжалиги машиналари
учун мўлжалланган. Бизнинг ҳисоб-китобларимиз шуни
кўрсатадики, 20 центнер ҳосилдорлик билан гектарига 15 минг
рублгача фойда олиш мумкин. Бу Россиядаги энг даромадли
экинлардан биридир.
Кўпгина олимлар амарантни 21-асрнинг идеал ўсимлиги
деб билишади. Амарантнинг ноёб кимёвий таркиби уни дори
сифатида ишлатишнинг чексизлигини аниқлади. Амарантнинг
ўзига хослиги ғайриоддий юқори озуқавий қиймати ва унинг
барча қисмларини истисносиз истеъмол қилишда: поялари,
барглари, уруғлари. Сўнгги ўн йилликларда олиб борилган
тадқиқотлар турли касалликларни даволаш ва олдини олиш
учун амарантдан фойдаланишнинг кўплаб имкониятларини
аниқлади. Скуален биринчи марта 1906 йилда Япониялик
доктор Mitsumaro Tsujimoto [] чуқур
денгиз акуласининг
жигаридан экстракти ажратиб олган, кейинчалик у скуален
(лотинча скуалус — акула) эканлиги аниқланди. Биокимёвий
ва физиологик нуқтаи назардан, скуален биологик бирикма,
табиий тўйинмаган углеводороддир, у амарант маҳсулоти
таркибида ҳам бор.
Цюрих университети профессори (Швейцария), Нобел
мукофоти лауреати доктор S.A.Klaur [] 1931 йилда бу бирик-
мада барқарор ҳолатга эришиш учун 12 та водород атоми
йўқлигини исботлади, шунинг учун бу тўйинмаган углеводород
бу атомларнинг ўзи учун мавжуд бўлган ҳар қандай манбадан
олади. Сув танадаги кислороднинг энг кенг тарқалган манбаи
бўлганлиги сабабли, скуален у
билан осонгина реакцияга
киришади, кислородни чиқаради ва у билан органлар ҳамда
тўқималарни тўйдиради.