Maxsus pedagogika

Tabiat  bilan  tanishtirish
T a ’lim -tarbiyani insonparvarlashtirish xalq ta ’limi tizim ini davr talabi 
darajasiga  k o ‘tarish  ishida  markaziy  o ‘rinlardan  birini  egallaydi.  U   o ‘z 
ichiga  ekologik  va  vatanparvarlik  tarbiyasini  ham   oladi.  Bular  orasida 
kishilarni ekologik tarbiyalash, ekologik madaniyatni shakllantirish alohida
163

---

ahamiyat kasb etadi. Yer yuzida aholi sonining tez sur’atlar bilan o‘sib borishi 
natijasida  tabiiy  boyliklami  iste’mol  qilishning  ko'lami  kengayib  bormoqda. 
Odamlarning  xo‘jalik faoliyati  natijasida butun  biosfera  o‘zgarib,  o ‘simliklar, 
hayvonlar, shuningdek, odamlarning yashashi uchun zararli bo'lib qolmoqda. 
Shu sababli atrof-muhitni muhofaza qilish va tabiat boylildaridan tejab-tergab 
foydalanish  masalasi  hozirgi  kunda  butun  insoniyat  uchun  tobora  muhim 
ahamiyat  kasb  etmoqda.
Tabiat  boyliklaridan  unumli  foydalanish,  tabiatni  qo‘riqlash  masalalarini 
ongli  ravishda  hal  etish  uchun  oila,  bog‘cha,  maktab,  ishlab  chiqarish  va 
jamoat joylarida  kamol  topayotgan  yoshlar  tabiat  sirlaiini  va  undan  to‘g‘ri 
foydalanishni puxta bilib olishlari  zarur.  Tabiatni saqlash,  kelajagimiz yoshlar 
qo‘Iidadir.  Shu  bois yoshlami  ekologik  bilimlar  bilan  shunday  qurollantirish 
kerakki,  ular  kelajakda  tabiat  boyliklarini  m uhofaza  qila  oladigan,  bu 
boyliklardan  rejali,  oqilona  foydalanadigan  bo'lsinlar.
Pedagogikamizning tarixiga  nazar tashlasak,  zardushtiylaming muqaddas 
kitobi  «Avesto»da  ilgari  surilgan  tabiatga  munosabat  odobi  kabi  tarbiyaviy 
g‘oyalar ancha-m uncha  ibratlidir.  «Avesto»da  yer,  suv,  zamin,  xona,  badan, 
kiyim-kechak,  oziq-ovqatlami  toza tutish,  saqlashga alohida e’tibor berilgan. 
0 ‘sha  davrda  yer,  suv,  havo,  olovni  asrash  qoidalarini  buzgan  kishi  400 
qamchi  urish  jazosiga  mahkum  bo'Igan.  0 ‘t-olov,  ekin-tikin,  meva-cheva 
yetishtiradigan,  hammadan  ham  ko‘proq  chorva  boqiladigan joy  eng  yaxshi 
joydir,  deb  yozilgan.
Bolalar  yosh  paytidanoq  daraxt  ko‘chati  o ‘tqazish,  uy-ro‘zg‘or  qurollari 
yasash, yeiga ishlov berish va chorva bilan shug‘ullanishga o‘igatilishi shart bo‘lgan.
Hadisi sharifda shunday deyiladi:
•  Kimki  ekin  eksa,  daraxt  o ‘tqazsa,  so‘ng  uning  mevasidan  qush  yoki 
hayvon  yesa,  uning  ekinidan  yeyilgan  narsaning  har  biridan  unga  sadaqa 
savob  yoziladi.
•  Kishilaiga  soya  beruvchi  daraxtni  kesgan  kishi  boshi  bilan  do ‘zaxga 
tashlanadi.
•  Ekmoq  niyatida  qo‘lingizda  ko‘chat  turgan  paytda,  bexosdan  qiyomat 
qoyim bo‘lib qolishi  aniq bolganda  ham   ulgursangiz,  uni  ekib  qo‘ying.
•  Yenglar,  ichinglar,  kiyinglar,  lekin  isrof qilmanglar.
Bu  hikmatlar bugungi  kunda  yoshlami  tarbiyalashda  kerakli  omil  bo‘lib 
xizmat  qiladi.