Maxsus pedagogika



Download 6,87 Mb.
Pdf ko'rish
bet116/163
Sana31.12.2021
Hajmi6,87 Mb.
#249812
1   ...   112   113   114   115   116   117   118   119   ...   163
Bog'liq
Maxsus pedagogika. Po latova P.M

Savollar
1.  Yordamchi  maktab  o‘quvchilarining  estetik  idrokini  rivojlantirishda  rasm 
darslarming  ahamiyati  nimalardan  iborat?
2. Aqli zaif bolalar estetik tarbiyasining o‘ziga xos xususiyatlari  nimada?
3.  Estetik  tarbiyaning  vazifasi  nimalardan  iborat?
4.  Estetik  did  nima?
160


Yordamchi  maktabda  ekologik  tarbiya
Ekologik tarbiya t o ‘g ‘risidagi dastlabki oddiy tu sh u n c h a lar boshqa 
tarbiya tu rla ri bilan  birga ay nan  o ila d a n  b o sh lan ad i.  Ekologik tarbiya 
va  unga  o id   fikrlar  o ila d a   h ad islar,  h ik m atli  so ‘z la r  asosida  berib 
kelingan.
M arkaziy Osiyolik allom alam ing tabiat haqida va uni m uhofaza qilish 
haqidagi  ko‘pgina fikrlari  o ‘rganib chiqilgan va o ‘rganilmoqda.  Bulardan 
zardushtiylam ing m uqaddas kitobi «Avesto»,  Q u r’oni karim , hadislardan, 
shuningdek,  M uham m ad  M uso  al-Xorazm iy,  Abu  N asr  Forobiy,  Abu 
Rayhon  Buruniy,  Abu  Ali  ibn  Sino,  Z ahiriddin  M uham m ad  Bobur  va 
boshqa allom alam ing tabiatni avaylab-asrash va unga to ‘g‘ri m unosabatda 
b o‘lish  borasida  bir  qancha  asarlar  yaratganliklarini  bilamiz,  ular  hozir 
ham   o ‘z  qim m atini  yo‘qotgan  emas.
LA.Karimov  o ‘zining  « 0 ‘zbekiston  XXI  asr bo ‘sag‘asida:  xavfsizlikka 
tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari» nomli risolasida «Milliy 
xavfsizlikka  qarshi  yashirin  tahdidlarni  ko‘rib  chiqar  ekanmiz,  ekologik 
xavfsizlik  va  atrof-m uhitni  m uhofaza  qilish  m uam mosi  alohida  e ’tiborga 
molikdir»,  degan  edi.
Uzluksiz  ta ’lim  tizimining  o ‘zbek  modelini  aniqlab  bergan  «Ta’lim 
to ‘g‘risida»gi  Q onun  talabiga binoan  maxsus  ta ’limda  ham   barcha  ta ’lim- 
tarbiya  qatori  ekologik  tarbiya  m azm unini  ishlab  chiqish  taqozo  etiladi. 
Zero,  qabul  qilingan  qonunlam i  am alda  bajarish  mamlakatimiz  har  bir 
pedagogi,  qolaversa,  har  bir  fuqarosining  burchi  hisoblanib,  bu  qonun 
Respublikamizda  yashayotgan  jam iyatim iz  a ’zolari  b o ‘lmish  yordamga 
muhtoj  b o ‘lgan,  rivojlanishdan  orqada  qolgan  bolalarga  ham   taalluqlidir. 
Chunki, maxsus maktablarda ekologik ta ’lim-tarbiyaga umumiy pedagogik- 
didaktik jarayonning  ajralmas  qismi  sifatida  qarash  lozim.
Hozirgi  kundagi  ekologik  m uhit  bolalardagi  kamqonlik,  turli  somatik 
kasalliklar,  allergiya,  nuqsonli  tug‘ilishlar,  ekologiyaga  oid  adabiyotlarni 
o ‘rganib  chiqish,  zam onaviy  pedagogik  izlanishlar,  tahlil,  psixofizik 
kamchilikka ega bo'lgan bolalar ekologik tarbiyasi m uam mosiga qiziqishni 
yanada orttirdi.
Milliy  istiqbolimizdagi  eng  m uhim   qoidalar  va  g‘oyalar  hayotga joriy 
etilib,  katta  ijtimoiy  kuchga  aylanishi  haqida  fikr  yuritilar  ekan,  maxsus 
ta ’lim -tarbiya  kuchlari  ham   bu  masalada  m uhim   ahamiyat  kasb  etishini 
unutmasligimiz  kerak.
D unyodagi turli joylarda vujudga kelayotgan og‘ir holatlam ing inson 
sog‘lig‘iga salbiy ta ’sir etayotgani atro f-m u h it m uhofazasiga oid ekologik 
ta ’lim  va tarbiyaning ilmiy asoslangan reja va dastur asosida olib borilishi 
zarur  ekanligini  kun  tartibiga  q o ‘ydi.B unday  dasturlar  «YU N ESK O », 
« Y U N E P » ,  « E K O S A N » ,  « S o g T o m   a v lo d   u c h u n »   ta s h k ilo tla r i,
1 1 - 3 3
161


jam g‘armalari  tom onidan  ishlab  chiqilgan  bo‘lsa  ham,  yordamga  muhtoj 
bo‘lgan  bolalar  uchun  ulaming  o ‘ziga  xos  xususiyatlarini  inobatga  olgan 
holda  biron-bir  m ukam mal  dastur  yoki  adabiyotlar,  qo‘llanm alar  yo‘q 
hisobida.  Shundan  kelib  chiqqan  holda  yordamga  muhtoj  b o‘lgan  bolalar 
maxsus muassasalarida ekologik m a’lumot ta ’lim  va tarbiyaning tub m a’nosi, 
bu  tabiatga,  bizni  o ‘rab  turgan  borliqqa  nisbatan  hurm at,  uning  yashil 
nabototlariga,  harakatdagi jonivorlariga,  oqayotgan  zilol  suviga,  tanamizga 
kirayotgan  havoga,  ona-Yerimizga  nisbatan  e ’tibom i,  ekologik  bilimni 
chuqurlashtirib,  ekologik ongni,  ekologik madaniyatni shakllantirib borishni 
psixofizik kamchilikka  ega b o lg an  bolalarga  faqatgina  maxsus  maktablarda 
mutaxassis pedagoglar,  ya’ni  oligofrenopedagoglargina  amalga  oshira oladi. 
Ekologik  ta’limnmg  nazariy  asosini  esa,  oila,  bog‘cha,  maxsus  maktabda 
m a’lum  o ‘quv  reja  va  dasturlar  asosida  olib  borish  zarur  bo‘ladi.
Y ordam chi  m aktab  o ‘quvchilarida  ekologik  bilim ni,  ekologik  ong, 
madaniyatni shakllantirishda quyidagi tizimda ish olib borish taqozo etiladi:
— yordamchi  maktab o ‘quvchilarida  nazariy va amaliy ekologik tarbiyani 
amalga oshirish uchun ota-onalar, tarbiyachilar va o ‘qituvchi-defektologlaming 
ekologik savodxonligini  oshirish;
— ekologik tarbiyani amalga oshirishda h ar bir b o ‘lim da oila-bog‘cha- 
yordam chi m aktabda olib boriladigan individual va yoshini  hisobga olgan 
holda  maxsus  korreksion pedagogik ishlar;
— yordamchi maktablarda ekologik ta ’lim-tarbiya berish u chun kadrlar 
tayyorlash;
—  e k o lo g ik   t a ’lim -ta rb iy a   fa n la r   e k o lo g iz a ts iy a la s h tir ilg a n , 
integratsiyalashgan yordamchi maktab o ‘quvchilariga moslashtirilgan holda 
o ‘qitilishi  kerak;
—  ekologik  t a ’lim -tarbiy a  vazifalarini  siyosiy,  huquqiy,  axloqiy, 
jism o n iy ,  m e h n a t  tarb iy asig a  k o m p lek s  tizim   aso sid a  k o rrek sio n  
yondashgan  holda  hal  etish  kerak b o ‘ladi.
Sog‘lom bolalarga ekologik ta ’lim va tarbiya to ‘g‘risidagi dastlabki oddiy 
tushunchalar o ‘rta m aktabda o'tiladigan nazariy ekologik predm et fanlari 
asosida o'qitiladi va keyinchalik bilim  yurtlari, oliy ta ’lim da chuqurroq va 
h ar  tom onlam a  o ‘rganiladi.
Lekin yordam ga m uhtoj b o ‘lgan bolalar maxsus m aktablardagina ana 
shu  ekologik  ta ’lim  va  tarbiya,  tabiat  muhofazasi  m asalalarining  ilmiy 
asoslarini h a r tom onlam a  o'rganish,  inson faoliyati  natijasida biosferada 
ro‘y berayotgan hodisalam ing sabab va qonuniyatlarini  tahlil  etish o ‘ziga 
xos  dasturlar  asosida  beriladi.
Yordam chi m aktab o ‘quvchilariga ekologik ta ’lim va tarbiya quyidagi 
asosli b o ‘lim larda beriladi:
1. 
Yordam chi maktab o'quvchilariga tabiat go‘zalliklarini sevish, ulam i 
idrok qila olish, estetik zavq olish ruhida tarbiya berish.
162


2.  Jonli  va  jonsiz  tabiatning  rivojlanish  qonuniyatlari,  tabiat  bilan 
jam iyat  o ‘rtasidagi  m urakkab  o ‘zaro  m unosabatlar,  shuningdek,  inson 
faoliyatining  tabiatga  ta ’sir  oqibatlari  haqida  m a ’lum ot  berish.
3.  0 ‘quvchilarda  ekologik  m adaniyatni  tarbiyalash.  Tabiatni  sevish, 
undan  to ‘g‘ri  va  ongli  ravishda  foydalana  bilishni  o ‘rgatish.  Ekologik 
m adaniyatning  asosi  b o ‘lgan,  yordam ga  m uhtoj  bolalar  tabiat  oldidagi 
m as’uliyatini anglash malakasini  hosil qiladi. Vatanni sevish, vatanparvarlik 
t a b ia tn i  s e v is h d a n   b o s h la n a d i.  B in o b a rin ,  y o r d a m c h i  m a k ta b  
o ‘quvchilarining  tabiatga  nisbatan  haqiqiy  m uhabbat  tuyg‘usini  hosil 
qilm ay  turib  ularni  vatanparvarlik  ruliida  tarbiyalash  rnum kin  emas. 
Yordam ga  m uhtoj  o ‘quvchilarni  tabiat  quchog‘ida  b o ‘lishi  uni  ruhan 
tetiklashtirib,  m ehnat  qobiliyatini  va  ijodiy  faoliyatini  oshiradi.  Ekologik 
tarbiya  maxsus  korreksion  tizim da  quyidagi  masalalarni  o ‘z  ichiga  oladi:
a) yordam ga m uhtoj bolalarga maxsus ekologik bilim  va tarbiya berib, 
ularda  bu sohada  muayyan  m alaka  hosil  qilishni  tarbiyalash;
b)  ekologik  o ‘zgarishlarni  oldindan  k o‘ra  bilishni  tarbiyalash;
d)  ekologik  m adaniyatni  singdirish  va  tarbiyalash.
Yordamchi maktabda yordamga muhtoj bolalarga ekologik tarbiya berish 
axloqiy tarbiyaning ajralmas qismi b o ‘lib hisoblanadi. Y ordam chi  m aktab 
o ‘quvchilarida  ekologik ong va tafakkurni,  ekologik dunyoqarashni  hosil 
qilish  tabiatni  dialektik tushunishga  yordam  beradi.
Ekologik  tarbiyani  am alga  oshirishda  badiiy  adabiyotlar,  qiziqarli 
hikoyalar,  predm et  darslarida  ekologiyaga  oid  tabiat hodisalari,  sabab  va 
o q ib a t  q o n u n iy a tla r in i  o c h ib   b e r a d ig a n   q iz iq a r li  m a t e r i a ll a r , 
kinofilm lardan  foydalanish  kutilgan  natijalar  beradi.  Sinfdan  tashqari 
o ‘qish darslarida va sinfdan tashqari o ‘tkaziladigan tadbirlarda ekologiyaga 
oid bilimlar berib borish ham  o‘quvchilarda ekologik ongni shakllantirishda 
m uhim   aham iyat  kasb  etadi.  M aktabda  «Jonli  burchak»,  «D araxtning 
ham  joni bor»,  «Tabiatni asrash — V atanni asrash»  ruknlari ostida sinfdan 
tashqari  tadbirlar  o ‘tkazish,  «Tabiatni  m uhofaza  qilish»  to ‘garagi,  «Jonli 
burchak»  tashkil  etish  maqsadga  muvofiqdir.
Rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan bolalaiga ekologik ta ’lim -tarbiya berish 
dasturini  amalga oshirish  « 0 ‘zbekiston  Respublikasi T a ’lim  to ‘g‘risida»gi 
Q onunning  23-m oddasini  hayotga tatbiq qilishda  kerakli  om illardan  biri 
b o ‘lib  xizm at  qiladi.

Download 6,87 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   112   113   114   115   116   117   118   119   ...   163




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish