Maxmudov umidjon maxmud o’G’li “achitqi zamburug’larini o’stirish uchun oziqa muhitlarini tanlash”

1.3. Ildizmevali va tugunakli qishloq xo’jalik ekinlarining biokimyoviy tasnifi
Kartoshka – ko’p yillik tuganak hosil qiluvchi o’t o’simligi ituzumdoshlar oilasiga (Solanaceae) mansubdir. Kartoshka tuganagida ozuqa moddalar to’planadi, bu moddalar oziq – ovqat, farmatsevtika, va boshqa sanoat sohalarida ishlatiladi. Kartoshka tuganagidan kraxmal, askorbin, limon kislotalari hamda texnik spirt va hayvonlar ozuqasi olinadi.
Kartoshka tuganagi yig’ib olingandan so’ng organik tinim holatiga o’tadi, bu jarayonning borish muddati saqlash sharoitiga bog’liq. Saqlash davomidatuganaklarda murakkab biokimyoviy jarayonlar boradi va biogen birikmalar tarkibiga ta’sir ko’rsatadi.
Tuganaklarning oziqaviy qiymati ular tarkibidagi biogen birikmalar oqsillar, kraxmal, organik kislotalar, azotli birikmalar, mineral moddalar bilan belgilanadi. Undan tashqari tuganaklarda vitaminlar, alkoloidlar, fermentlar, lipidlar, lipoidlar kabi moddalar mavjud bo’lib, ular kartoshkaning ta’mi va oziqa sifatiga ta’sir etadi. Biogen birikmalar tarkibi kartoshkaning navi, yetishtirish sharoiti, iqlimi, tuproq tipi, qo’llaniladigan o’g’itlar, agrotexnik ishlov berish kabilardan iborat.
Kartoshka tuganagi yuqori qimmatli ozuqa bo’lib uning asosiy kimyoviy birikmalari suv, kraxmal, kletchatka, oqsillar va boshqalardan tashkil topadi (1.6-jadval).
Kartoshka tuganagi kraxmal tarkibida amiloza (20-25%) va amilopektindan (75-80%) iborat. Undan tashqari, kartoshka tuganagida fosfor, oqsillar, yog’lar topilgan. Tuganaklarda 1 – 8 % mono va oligosaxaridlar va ularning fosforli efirlari, glyukoza 0,5 %, fruktoza 0,4 – 2,5%, saxaroza 0,7 – 6,7 %, glyukoza 1-0,1-0,2%, glyukoza 0,7-4,5%, fruktoza 0,2-2,5, triozafosfatlar 0,2-1,0%. Kichik molekulali uglevodlar miqdori kartoshka tugunagi past haroratda saqlanishda ko’payishi kuzatilgan.
1.6-jadval