Maxmudov n. M., Hakimov h. A. Makroiqtisodiy tahlil

8.5. Davlat qarzlari, uning turlari va oqibatlari.  
Absolyut  miqdori  bo‘yicha  davlat  qarzining  iqtisodiyotga  salbiy 
ta’sirini aniqlash murakkab masala. Buning uchun davlat qarzi miqdorini 
milliy  daromad  kattaligiga  yoki  YaIMga  nisbati  olinadi,  ya’ni  d=D/Y. 
Agar  qarzning  o‘sish  darajasi  sur’atlari  YaIMning  o‘sish  darajasi 
sur’atlaridan past bo‘lsa, qarz unchalik xatarli hisoblanmaydi. Iqtisodiy 
o‘sishning  past  sur’atlarida  davlat  qarzlari  jiddiy  makroiqtisodiy 
muammoga aylanadi.  
Davlat  qarzlarining  jiddiy  muammo  ekanligi  va  uning  salbiy 
oqibatlarini quyidagilarda ko‘rish mumkin: 

 
iqtisodiyotning  samaradorligi  pasayadi,  chunki  moliyaviy 
aktivlar  ishlab  chiqarish  sektoridan  qarzlarni  to‘lashga 
sarflanadi; 

 
daromadlar  xususiy  sektordan  davlat  sektori  tomonga  qayta 
taqsimlanadi;  

 
daromadlarning tengsizligi kuchayadi; 

 
qarzlarni  to‘lamaslik  oqibatida  foiz  stavkasi  oshadi,  oqibatda 
qisqa muddatda investitsiyalar siqib chiqariladi, uzoq muddatda 
esa  kapital  zahiralari  va  mamlakat  iqtisodiy  salohiyatining 
qisqarishi ro‘y beradi; 

 
qarz bo‘yicha foizlar to‘lash zaruriyati soliqlarni oshirishni talab 
qilishi iqtisodiy rag‘batni susaytiradi; 

 
uzoq muddatda yuqori darajadagi inflatsiya xavfi tug‘iladi; 

 
kelajak  avlodga  qarz  yukining  tushishi  ularning  farovon 
yashashiga to‘sqinlik qiladi; 

 
qarz bo‘yicha foizlar yoki qarzning asosiy qismini xorijliklarga 
to‘lash YaIM ma’lum bir qismining chetga chiqib ketishiga olib 
keladi; 

 
qarz va valuta inqirozi tahdidi tug‘ilishi mumkin.  

---

78