Maxmudov n. M., Hakimov h. A. Makroiqtisodiy tahlil

 
8.6. Davlat sektori tushunchasi. davlat operatsiyalarini o‘lchash.  
davlat moliyasi statistikasi tizimi
 
Soliq-budjet sohasi va soliq-budjet siyosatidagi o‘zgarishlar xo‘jalik 
rivoji va iqtisodiy siyosatida muhim rol  o‘ynaydi. Soliq-budjet siyosati 
yalpi iqtisodiy resurslardan foydalanish va yalpi taklif darajasiga bevosita 
ta’sir ko‘rsatadi. Pul-kredit va valuta siyosatlari kabi, u to‘lov balansining 
holati,  qarzdorlik  darajasi,  inflatsiya  sur’atlari  va  iqtisodiy  o‘sishni 
belgilaydi.  
Soliq  sohasi,  davlat  xarajatlari  va  qarz  olish  siyosati  ishlab 
chiqaruvchilar  va  iste’molchilar  hulqi,  mamlakat  daromadlari  va 
boyliklarini 
taqsimlashga 
ta’sir 
ko‘rsatadi. 
Ko‘pincha 
makroiqtisodiyotning ichki va tashqi sektorlaridagi jiddiy disbalans, turli 
choralarni qo‘llashga qaramasdan, bartaraf qilinmagan budjet kamomadi 
sababli kelib chiqadi.  
Mamlakatning soliq-budjet sohasidagi umumiy holatiga baho berish, 
uni barqarorlashtirish va tizimiy islohotlar bilan birgalikda qarab chiqish 
uchun  budjet  operatsiyalarini  hisobga  olish  va  tahlil  qilishning  asosiy 
tamoyillari to‘g‘risida tushuncha bo‘lishi talab qilinadi.  
”Davlat  moliyasi  statistikasi  bo‘yicha  ko‘rsatmalar”  (DMS 
ko‘rsatmasi)da  davlat  boshqaruv  idoralarining  bir  nechta  darajalari 
aniqlangan:  markaziy  hukumat,  shtat  va  mintaqa  darajasidagi  idoralar, 
mahalliy idoralar va milliydan yuqori bo‘lgan idoralar.  
Davlat sektori
 – keng ma’noda davlat boshqaruv sektori bo‘lib, unga 
davlat  boshqaruv  sektori  va  davlat  temir  va  havo  yo‘llari  yoki  davlat 
kommunal  korxonalari  kabi  davlat  nomoliyaviy  korxonalar  kiritiladi. 
Markaziy  hukumatning  ba’zi  daromad  va  xarajatlari  odatda  markaziy 
hukumatning mahalliy idoralar va davlat korxonalariga transfertlari va o‘z 
navbatida  davlat  korxonalarining  markaziy  hukumatga  transfertlarini 
ifodalaydi.