Mavzuning qisqacha tafsiloti. Ushbu mavzuda biz milliy

 
Hukumat Xaridlari (G)
Milliy daromad hisobidagi xarajatlarni uchunchi kategoriyasi hukumat 
xaridlari, rasmiy jihatdan 
‘hukumatning
iste’molchilik xarajatlari va yalpi
investitsiyasi’ 
deyiladi. Bu xarajatlar ikki qismdan iboratdir: (1) ijtimoiy 
xizmatlarni ta’minlashda hukumat iste’mol qiladigan tovarlar va xizmatlarga 
xarajatlaridir va (2) uzoq muddat foydalanish mumkin bo’lgan maktab va yo’llar 
kabi ijtimoiy kapital uchun xarajatlar. Hukumat xaridlariga pirovard mahsulotlarga 
sarfl anadigan barcha hukumat xarajatlari va mehnat bilan birgalikda resurslarning 
bevosita barcha xaridlari kiradi. Unga hukumat transfer to’lovlari kiritilmaydi, 
chunki, ko’rib o’tganimizdek, ular faqatgina hukumat daromadlarining byudjet 
tushumlarini ma’lum uy-xo’jaliklariga o’tkazadi va hech qanday mahsulot ishlab 
chiqarmaydi. Milliy daromad hisobchilari hukumat xaridlarini belgilash uchun G 
belgisidan foydalanadi. 
Sof Eksportlar (Xn)
Xalqaro savdo o’tkazmalari milliy daromad hisobidagi muhim predmetdir. 
Bilamizki, YaIM AQShda ishlab chiqariladigan barcha tovar va xizmat turlarini 
yozib boradi va unga xorijdagi odamlar tomonidan AQSh ishlab chiqarishiga sarfl 
anadigan xarajatlar ham kiritiladi. Shuning uchun, qachon YaIMni belgilashda 
yalpi milliy mahsulotni ishlab chiqarishdagi yondasuvdan foydalanganimizda, 
eksportlar qiymatlarini ham bunga kiritib yuboramiz. Ayni paytda, bilamizki, 
Amerikaliklar import mahsulotlariga juda katta pul mablag’larini sarfl aydi. 
Bunday sarf xarajatlar boshqa mamlakatlarning YaIMida ham aks etadi. AQshdagi 
umumiy mahsulot ishlab chiqarishini oshirib yubormaslik uchun, AQSh sarf-
9
McConnell, Brue. Economics: principles, problems and policies. 17 
th 
edition. America, New York: McGraw-Hill, 
2008. page 35

---

341 
xarajatlaridan import qiymatini ayirib tashlashimiz kerak. Eksportni qo’shib, keyin 
importdan ayirishdan ko’ra, milliy daromad hisoblovchilari “eksport importdan 
ko’proq”, degan terminni yoki 
sof eksport 
degan termini ishlatadilar. Biz 
eksportni 
X 
bilan, 
importni 
M 
bilan 
va 
sof 
eksportni 
esa 
X 
n bilan belgilaymiz. Sof eksport (Xn) = eksport (X )– import (M) 6.3 jadvalda 
ko’rsatilganidek, 2005 yilda amerikaliklar xorijliklarni AQSh eksportiga sarfl 
aganidan importga $727 milliard ko’proq sarfl aganlar. Ya’ni, 2005 yilda sof 
eksport minus -$727 milliardni tashkil etdi.