Mavzuning qisqacha tafsiloti. Ushbu mavzuda biz milliy

Pullik Ko’rsatkichlar
Agar iqtisodiyot bir yil ichida 3 ta divan va 2 ta 
kompyuter ishlab chiqarsa, ikkinchi yili 2 ta divan va 3 ta kompyuter ishlab 
chiqaradigan bo’lsa, qaysi yili u ko’proq mahsulotlar ishlab chiqargan hisoblanadi? 
Biz shu ikki mahsulotning har biriga jamiyat ularning nisbiy qadrini qanday 
bellgilashini ko’rsatadigan narx ko’rsatkichlar qo’yib chiqmaginimizcha, bu 
savolga javob bera olmaymiz. Xuddi shu narsa bizga YAIMni qanday ishlashini 
ko’rsatib beradi. Bu pullik o’lchashdir. Bunday o’lchovlarsiz turli yillar ichida 
ishlab chiqarilgan ko’p miqdordagi mahsulot va xizmat turlarini real qiymatlarini 
qiyoslay olmagan bo’lar edik. 6.1 jadvalda divanning narxi $600 va 
kompyuterning narxi $2000 ekanini ko’rish mumkin. YAIM ikkinchi yilgi 
mahsulotni ($7000) birinchi yilgi mahsulotdan ($5500)
7
ko’p bo’lganini ko’rsatadi, 
chunki jamiyat ikkinchi yilgi mahsulotga balandroq pullik qiymat belgilagan. 
Jamiyat birinchi yilda ishlab chiqarilgan mahsulotlar jamlanmasidan ko’ra ikkinchi 
7
McConnell, Brue. Economics: principles, problems and policies. 17 
th 
edition. America, New York: McGraw-Hill, 
2008. page 27

---

334 
yilgi ishlab chiqarilgan mahssulotlarga $1500 ko’proq pul mablag’larini sarfl ashga 
xohish bildirmoqda. 
 
Ko’plab Hisob–Kitoblarning
Oldini Olish
Umumiy mahsulot miqdorini to’g’ri hisoblash uchun, muayyan yilda ishlab 
chiqarilgan tovar va xizmat 
turlarini bir marotaba hisoblab 
chiqish talab etiladi. Sababi 
ko’p 
mahsulotlar 
bozor 
rastalariga 
yetib 
borishdan 
oldin 
ko’p 
jarayonlardan 
o’tishiga to’g’ri kelgani bois, 
ularning ba’zzi qismlari ko’p 
marotaba sotib yuboriladi yoki 
sotib olinadi. O’sha qismlarni 
ahr gal hisoblashni oldini olish 
maqsadida, 
YaIM 
pirovard 
tovarlarni 
bozor 
qiymatini 
ko’rib chiqadi va oraliq tovarlarni tamomila chiqarib tashlaydi. Oraliq tovarlar 
shunday tovarlar hisoblanadiki, ular qayta sotish yoki qayta ishlab chiqarish uchun 
sotib olinadi. Pirovard mahsulotlar va xizmat turlari esa iste’molchilar tomonidan 
qayta ishlab uchun yoki qayta sotib yuborish uchun emas, balki foydalanish uchun 
mo’ljallangan mahsulotlarga aytiladi. Nima uchunpirovard mahsulotlarning 
qiymati YaIMga kiritiladi, ammo pirovard bo’lmagan amhsulotlarning qiymati 
kiritilmaydi? Sababi pirovard mahsulotlarning qiymati ularni ishlab chiqarishda 
ishlatilgan pirovard bo’lmagan mahsulotlarning qiymatinitashkil etadi. Pirovard 
bo’lmagan mahsulotlarning qiymatini hisobga olish