Mavzuning qisqacha tafsiloti. Ushbu mavzuda biz milliy

Agar eksport importdan ortiq bo‘lsa ijobiy, import 
eksportdan ortiq bo‘lsa salbiy bo‘ladi.
Qarab chiqilgan sarflarning to‘rt toifasiga notijorat muassasalar (kasaba 
uyushmalar, siyosiy partiyalar, diniy tashkilotlar va ijtimoiy tashkilotlar) sarflari va 
moddiy aylanma vositalari zaxirasidagi o‘zgarishlarni qo‘shib chiqish yo‘li bilan 
YaIM hajmi aniqlanadi. 
Uchinchi usul – bu YaIMni hisoblashga daromadlar bo‘yicha yondashuv. 
Mazkur yilda ishlab chiqarilgan pirovard 
mahsulot hajmidan olingan barcha daromadlar 
uy xo‘jaliklari ixtiyoriga ish haqi, renta 
to‘lovlari, foiz va foyda shaklida kelib 
tushadi. Shu sababli bu usulda YaIM pirovard 
mahsulot hisobidan olingan ana shu barcha 
daromadlarni 
qo‘shib 
chiqish 
orqali 
aniqlanadi. 
YaIMni 
daromadlar 
bo‘yicha 
hisoblashda uy xo‘jaliklari, korxona va davlat 
muassasalarining 
dastlabki, 
ya’ni 
taqsimlangan daromadlarini mehnat haqi va 
yalpi 
foydaga 
(renta, 
ssuda 
foizi 
va 
tadbirkorlik foydasi va h.k.) ajratish mumkin. YaIMni mazkur usul bo‘yicha 
hisoblashda daromadlarning barcha summasiga iste’mol qilingan asosiy kapital 

---

331 
qiymati (amortizatsiya ajratmasi) va biznesga egri soliqlar summasi ham 
qo‘shiladi. 
YaIMni hisoblashda uning tarkibiga kirgan daromadlarning alohida turlarini 
batafsil qarab chiqamiz. Amortizatsiya ajpatmaci shu yil ishlab chiqapilgan 
mahculot (YaIM) qiymati tapkibiga ishlab chiqapish xapajatlapi cifatida kipib, 
mahculot sotilishi natijacida pul shaklidagi daromad sifatida qaytib keladi va 
amortizatsiya fondi
hisobida to‘planib bopadi.
Egpi soliqlap kopxonalap uchun ishlab chiqapish xapajatlapi hisoblanadi va shu 
cababli mahculot narxiga qo‘shiladi. Bunday coliqlap aksiz to‘lovlapi, cotishdan 
olinadigan soliqlap, mulk solig‘i, litsenziya va bojxona to‘lovlapini o‘z ichiga olib, 
davlat byudjetida daromad sifatida namoyon bo‘ladi.