Mavzu: Yangi mahsulotni ishlab chiqish strategiyalari

1-chizma. M. Porter “5 kuchlari” tahlili.


Birinchi guruhni o’xshash mahsulot ishlab chiqaruvchilarning raqobat kuchlari tashkil etadi, ya’ni birinchi guruhda bozor tizimlarini an’anaviy o’rganishda umuman raqobatning sinonimi sifatida nomoyon bo’luvchi tarmoq ichidagi raqobat keltiriladi.
Ikkinchi guruh xom – ashyo, materiallar, butlovchi jihozlar va yarim tayyyor mahsulotlarni etkazib beruvchilardan tashkil topadi. Mazkur guruh vakillarining korxona raqobat salohiyatiga ta’sir kuchi mahsulot ishlab chiqaruvchini o’z mijozi sifatida ushlab turish qobilyati bilan bog’liq. Bu birinchi navbatta mazkur guruhning mahsulot sifati va tannarxiga sezilarli ta’sir etishida nomoyon bo’ladi.
Uchinchi guruhga mahsulot xaridorlari kiritiladi. Ularning raqobat kuchi mahsulotning muayyan iste’mol xususiyatlariga ega bo’lishini talab etish, shuningdek, mahsulot narxiga uni pasaytirish yo’nalishida ta’sir etish imkoniyatida nomoyon bo’ladi.
To’rtinchi guruh kelajakdagi o’xshash mahsulot ishlab chiqarish imkoniyatiga ega bo’lgan sub’ektlardan iborat. Ularning raqobat kuchi iste’molchilarni shuningdek, mahsulotni patensial iste’molchilarini o’z mahsulotlariga og’dirib olishlari imkoniyatining mavjudligidadir.
Va nihoyat beshinchi guruh bevosita o’rinbosar mahsulotlarni ishlab chiqaruvchilardan tashkil topadi. Ko’pincha aynan shu guruh raqobat kuchlarining mahsulot uchun vayron qiluvchi va hatto yakson qiluvchi ta’siriga ega ekanligi holatlari kuzatiladi.
Mahsulot strategiyasini ishlab chiqishda raqobat muhiti holatini o’rganar ekan, korxona raqobat kuchlarining o’zgarish tarkibi va dinamikasinigina emas, balki raqobatlashayotgan mahsulot strategiyasi haqida imkon qadar to’laroq tasavvurga ega bo’lish maqsadida alohida raqobatchilarni mufassal o’rganishi zarur. Bunda korxona uning o’zi ham, raqobatchilari ham raqobatning alohida sub’ektlari strategiyalarida o’zgarish yuz berishi, yangi raqobatchilar paydo bo’lishi, ba’zi raqiblar esa raqobat maydonidan chiqib ketishi mumkin bo’lgan doimiy o’zgarishdagi raqobat muhitida faoliyat yuritishlarini unutmasligi lozim. Raqobatchini sxemetik tarzda tahlil qilishga yondashuv quyidagi 1-chizmada keltirilgan.