Mavzu: Yangi mahsulotni ishlab chiqish strategiyalari

Korxonaning mahsulot strategiyasi.
Ishlab chiqarishni va mahsulot sotish hajmining kengaytirish yoki ularni qisqartirish, mahsulotni to’laligicha yangisiga almashtirish yoki uni qisman takomillashtirish, mahsulot bozorini uni shakllantirishning ilk davrida egallab olishga intilish yoki bozor shakllanib bo’lganda unga chiqish va mahsulot bozori ulushi uchun kurash boshlash, shu kabi ko’plab masalalar korxonaning strategik boshqaruvini amalga oshirayotgan rahbariyat tomonidan hal qilinishi talab etiladi.
Bu savollarga javoblar bir necha omillarning ta’siri ostida shakllanadi. Mahsulot strategiyasi birinchi navbatda korxona strategiyasiga bog’liq. Mahsulot strategiyasi korxona umumiy strategiyasining elementi bo’lib, korxonaning maqsadlari, xususiyati va uning strategiyasi bilan belgilansada, mahsulot strategiyasini ishlab chiqishga bevosita ta’sir etuvchi ba’zi omillarni sanab o’tish mumkin. Bu masalaga juda muhim uch omil ko’rib chiqiladi.

• 
  raqobat muhiti va korxonaning raqobat strategiyasi;
  
• 
  korxona mahsuloti portfelining holati;
  
• 
  korxonani boshqarishda marketingning o’rni.
  

Raqobat muhitida korxonalar aksaryat hollarda an’anaviy mahsulot vositasida raqobatlashish doirasidan chiqib ketadigan ko’plab turli raqobat kurashi shakllari va usullaridan foydalanadilar. Biroq raqobat kurashida mahsulot vositasida raqobatlashishning ahamiyati va roli aslo pasaymaydi. Bundan tashqari aynan mahsulot vositasida raqobatlashish oxir – oqibat uzoq muddatli davrda korxonaning yashovchanligini ta’minlashda hal qiluvchi ahamiyatga ega. Korxonaning mahsuloti boshqa korxonalar mahsulotiga raqobat kurashida boy berar ekan, hech nima uni tanazzuldan saqlab qolishga qodir emas. Bunga “General Motors” duch kelgan holat yaqqol misol bo’la oladi. Uzoq muddat davomida bu super korparatsiyani hech bir kuch qulata olmaydi, faqat davlatgina bunga qodir deb hisoblanardi. “General Motors”ning qudrati uning hech qanday raqobatdan cho’chimasligiga asos bo’ladi deb sanalardi.
D.J.Gelb 1967- yilda o’zining “Yangi industrial jamiyat” nomli kitobida “General Motors”ning qudrati uni yengil avtomobillar, dizellar, yuk avtomobillari, muzlatgichlar va u tomonidan taklif etilayotgan boshqa tovarlarga narx o’rnatishi va uning xizmatlaridan voz kechgan hech bir xaridor hech narsani o’zgartirishga qodir emasligiga ishonch bilan qarashi uchun yetarli ekanini yozadi. 80-yillarga kelib esa, “General Motors” halokat yoqasida qoldi. AQSH hukumati biror bir manfaatga ega bo’lish yoki “General Motors”ni bo’lakalarga ajratib tashlash uchun emas, balki uni to’liq tanazzulga uchrashdan saqlab qolish uchun ulkan sayi harakatlarni amalga oshirdi. Korparatsiya bilan sodir bo’lgan bu metamarfoza (keskin o’zgarish)ning sababi, u tomonidan ishlab chiqarilgan avtomobillarning raqobat kurashida yapon avtomobil korxonalari mahsulotlariga boy berganligi bilan bog’liq.
Umuman olganda bozorda o’z xatti-harakatlari bilan korxona tomonidan sotilayotgan mahsulotlardan olayotgan daromadini qisqartirishi yoki uni daromaddan umuman mahrum etishi mumkin bo’lgan faoliyat sub’ekti korxona raqobatchisi hisoblanadi. Korxona mahsulotni daromad olish, bozorda o’z o’rniga ega bo’lish maqsadida ishlab chiqaradi va sotadi. Agar daromad yuqori (yetarli) bo’lsa, demak korxonaning ishlari yaxshi. Aksincha yetarli bo’lmasa, demak kimdir korxonani u erishishi mo’ljallangan pullardan mahrum qilgan. Bu sub’ekt korxonaning raqobatchisidir. Mahsulotning raqobat muhiti va raqobat imkoniyatlarini tashkil etuvchi kuchlar 5 guruhga bo’linadi. Quyida raqobat muhiti tahlili M. Parter (Porter 1980)ning raqobat strategiyasi konseptsiyasiga muvofiq bayon etiladi (1-chizma):