Mavzu: xo’jalik faoliyati sohasidagi jinoyatlar reja

3. Savdo yoki xizmat ko’rsatish qoidalarini buzish. {189m}
Jinoyatning bevosita obyekti fuqaro manfaatlari, mulkchilik shaklidan qat’i nazar, savdo va xizmat ko‘rsatish korxonalari, umumiy ovqatlanish korxonalarining me’yoriy faoliyati hisoblanadi. Obyektiv tomondan jinoyat shunday qilmishlar uchun ma’muriy jazo qo‘llangandan so‘ng savdo yoki xizmat ko‘rsatish qoidalarini ancha miqdordagi qiymatda buzishda ifodalanadi. Savdo yoki xizmat ko‘rsatish qoidalarini buzish deganda, savdo va xizmat ko‘rsatish sohasidagi huquqiy munosabatlarni tartibga soladigan O‘zbekiston Respublikasi qonunlarining buzilishi tushunilmog‘i lozim. Bunda sud aybdor tomonidan aynan qaysi savdo qoidasi buzilganligini ko‘rsatishi shart»1 . Jinoyatni kvalifikatsiya qilishda qaysi qoida, mazkur qoidalarning qaysi bandi buzilganini aniqlash talab etiladi. JKning 189-moddasi bilan mulkchilik shaklidan qat’i nazar, aholiga tovarlar sotishni amalga oshirayotgan yoki xizmatlar ko‘rsatayotgan korxonalarda o‘lchovdan, tarozidan, puldan urib qolish yoxud xaridorni yoki buyurtmachini o‘zgacha tarzda aldash singari qilmishlar ham qamrab olinadi. Tovarlar navini qayta belgilashda aldash, ularni boshqa nom bilan sotish, tovar navi, miqdori va hokazolarda aldash ham savdo yoki xizmat ko‘rsatish qoidalarini buzish hisoblanadi. Subyektiv tomondan savdo yoki xizmat ko‘rsatish qoidalarini buzish to‘g‘ri qasd bilan sodir etiladi.
Aybdor o‘z qilmishining ijtimoiy xavfli xususiyatini anglaydi va uni sodir etishni xohlaydi. Jinoyatni kvalifikatsiya qilishda motiv va maqsad ahamiyatga ega emas. Jinoyat subyekti savdo yoki xizmat ko‘rsatish sohasida ishlayotgan va 16 yoshga to‘lgan har qanday aqli raso jismoniy shaxs bo‘lishi mumkin. Agarda savdo yoki xizmat ko‘rsatish qoidalarini buzish tovlamachilik yo‘li bilan haq berishni talab qilish (JK 214-moddasi) bilan bog‘liq bo‘lsa, aybdor harakatlari jinoyatlar majmui bo‘yicha kvalifikatsiya qilinadi. JKning 189-moddasi 2-qismida javobgarlikdan ozod qilinishi mumkinligi nazarda tutilgan, agarda u:
a) birinchi marta savdo yoki xizmat ko‘rsatish qoidalarini buzganda;
b) jinoyat aniqlangan kundan e’tiboran o‘ttiz kunlik muddatda savdo yoki xizmat ko‘rsatish qoidalari buzilishining oqibatlarini bartaraf etganda;
v) yetkazilgan moddiy zarar qoplanganda.