Mavzu. Tuproqshunoslik fanining rivojlanish tarixi. Reja

CO 2 + H2O = H2CO3 H2CO3 H+ + HCO3-

Tuproq muhitini CO2 bilan boyishi natijasida, u mineral birikmalar (fosfatlar va kalsiy karbonat) va boshqalarni o’simlik tomonidan oson o’zlashtiruvchi shakllarga o’tkazadi. Shuningdek, tuproqlar tarkibida me’yoridan ortiq CO2 ni ko’payishi, undagi kislorodni kamaytirishga olib kelib, mikroorganizmlar va o’simliklar tomonidan oziq elementlarni o’zlashtirish faoliyatini bo’zilishiga sabab bo’ladi. Kislorodni yetishmasligi o’simlik ildiz sistemasini nafas olishini susaytirib, havosiz (anaerob) jarayonlarni qaytarilishini kuchaytiradi va mineral moddalarning qayta tiklanish jarayoni boshlanadi.

• Tuproq muhitini CO2 bilan boyishi natijasida, u mineral birikmalar (fosfatlar va kalsiy karbonat) va boshqalarni o’simlik tomonidan oson o’zlashtiruvchi shakllarga o’tkazadi. Shuningdek, tuproqlar tarkibida me’yoridan ortiq CO2 ni ko’payishi, undagi kislorodni kamaytirishga olib kelib, mikroorganizmlar va o’simliklar tomonidan oziq elementlarni o’zlashtirish faoliyatini bo’zilishiga sabab bo’ladi. Kislorodni yetishmasligi o’simlik ildiz sistemasini nafas olishini susaytirib, havosiz (anaerob) jarayonlarni qaytarilishini kuchaytiradi va mineral moddalarning qayta tiklanish jarayoni boshlanadi.
• Shuning uchun ham, tuproq tarkibidagi kislorod miqdori 8-12 foizdan kamayib ketsa, o’simliklarni o’sishi va rivojlanishi yomonlashadi, bu ko’rsatkich 5 foizdan kamayganda esa o’simliklar nobud bo’ladi.

O’simlikka oziq moddalarining o’tishi, bu aktiv fiziologik jarayon bo’lib, u nafaqat o’simlik ildiz sistemasi bilan, balkim butun o’simlik hayoti bilan chambarchas bog’liqdir.
O’simliklarni normal o’sishi va rivojlanishi, makro va mikroelementlarni o’zlashtirishi tuproqda shu elementlarni qanday miqdorda bo’lishi bilan bog’liq.
Oziq elementlari tuproqda, tuproq eritmasida (ko’plab mineral va organik birikmalar), tuproq organik moddasida (o’simlik qoldig’i, chirindi moddalari, mikroorganizmlar) va tuproqning qattiq mineral fazasida bo’ladi.
O’simliklar uchun suvda yaxshi eriydigan, o’rin almashinuvchi shakldagi elementlar foydalidir. Boshqa shakldagilari esa o’simlik tomonidan birdaniga yutilmaydi, qachonki ular parchalanib, o’simlik o’zlashtira oladigan shaklga o’tganda (birlamchi minerallarni parchalanishi, organik moddalarni minerallashishi natijasida) o’zlashtiradi.
O’simliklar tomonidan oziq moddalarni o’zlashtirilishi uning biologiyasiga, tuproq xususiyatiga, organik modda, mineralogik va mexanik tarkibiga, harorat, namlik, aerasiya, yorug’lik va eritma konsentrasiyasiga bog’liq.
Tuproq eritmasining konsentrasiyasi normal bo’lmasa o’simlik yaxshi rivojlanmaydi, u oziq elementlarini yetarli miqdorda o’zlashtira olmaydi va aksincha, eritma konsentrasiyasini ortib ketishi ham o’simlikka salbiy ta’sir etadi (69 - jadval).