Mavzu: Tuproqning zaharli himikatlar bilan ifloslanishi

Tuproq eritmasi. Tuproq eritmasi, uning tarkibi, kontsenratsiyasi tuproqdagi suv va unda erigan organik hamda mineral moddalar miqdoridan kelib chiqadi. Masalan, tuproq suyuqligining quruq qoldig’i konsentratsiyasi 0.25% dan kam bo’lsa, tuproq sho’rlanmagan bo’ladi, agar 0.25% dan ko’p bo’lsa sho’rlangan tuproq hisoblanadi.
Tuproq eritmasida mineral birikmalardan bikarbonat kaltsiy – Ca(HCO₃)₂, bikarbonat magniy Mg(HCO₃)₂, kamroq kaliy bikarbonati (KHCO₃) va natriy bikarbonatlari (NaHCO₃), uchraydi.
Tuproq eritmasi tuproq hosil bo’lishida katta ahamiyatga ega. Nordon sharoit kulrang tuproq hosil bo’lishiga, yengil eriydigan tuzlarning ko’pligi esa sho’rhok, yani sho’r tuproqning yuzaga kelishiga sabab bo’ladi.
Tuproqning gaz rejimi uning havo o’tkazuvchanlik va havo saqlash xususiyatlariga bog’liqdir. Tuproqda havoning oz yoki ko’p bo’lishi g’ovakligiga bog’liqdir; namlik kam tuproqda havo kam bo’ladi. Tuproqda havoning miqdori 0 – 40% gacha bo’ladi.


Tuproq va atmosferada gazlar tarkibi (hajmi % bilan) Likov va b.1991

Gazlar	Atmosferada	Tuproqda	Farqi
Azot Kislorod Karbonat angidrid	78,08 20,95 0,03	78,08-80,24 20,90-0,0 0,03-20,0	2,24 0,0 20,0

Tuproqda keltirilgan (N₂, O₂, CO₂) asosiy gazlardan tashqari oz miqdorda CH₄, H₂ kabi gazlar ham bo’ladi. Tuproq muhitida atmosferaga nisbatan azotning miqdori juda oz (2%), karbonat angidrid (10% gacha, ayrim hollarda 20%) ancha yuqori bo’ladi.

Tuproqning hosil bo’lishi jarayonida hamma tirik organizmlar qatnashadi, yani: o’simliklar→parchalanish; mikroorganizmlar→ chirish va tuproq gumusi sintez bo’ladi.