Mavzu: Tuproqning fizik va fizik mexanik xossalari. Reja: tuproqning umumiy fizikaviy xossalari Tuproqning kovakligi va uning turlari

Tuproqning solishtirma qarshiligi. Tuproqqa ishlov berish uchun sarflanadigan kuchlarning umumiy ko’rsatkichidir. Solishtirma qarshilik deb, tuproq qatlamini qirqish, ag’darish uchun hamda qurollar yuzasiga tushadigan qarshilikni yengish uchun sarf bo’lgan kuch miqdoriga aytiladi. Solishtirma qarshilik tuproq qatlami ko’ndalang kesimining 1 sm² yuzasiga qancha kg kuch sarf bo’lganiga qarab aniqlanadi. Tuproqning mexanik tarkibi, fizik-kimyoviy xossalari, tuproq namligi va agroxo’jalik holatiga ko’ra, solishtirma qarshilik 0,21,2 kg\sm² oralig’ida bo’ladi

Bu muhim ko‘rsatkich plug konstruksiyasida, traktorlar kuchini aniqlashda, yerni ishlashda ishlatiladigan qurollar va traktorlar markasini rayonlashtirishda e‘tiborga olinadi.

Solishtirma qarshilik ko‘rsatkichiga ko‘ra, haydalayotgan barcha tuproqlar quyidagi 4 gruppaga bo‘linadi (K.I.Kurochkin): yengil solishtirma qarshiligi 0,20,35 kg/sm² (qum, qumoq, yengil tarkibli podzol va ba‘zi torfli); o’rtacha tuproq, solishtirma qarshiligi 0,35-0,55 kg/sm² (qumoq tarkibli qora, qisman tog‘ oldi rayonlarining shag‘alli tuproqlari); og’ir tuproq solishtirma qarshilishi 0,55-0,8 kg/sm² (soz tarkibli qo‘ng‘ir va kashtan tuproqlar); o‘ta og‘ir tuproqlar, solishtirma qarshiligi 0,8-2,0 kg/sm² (sug‘oriladigan yerlar, bo‘z va qo‘riq uchastkalar, kuchli chimlangan shuningdek, sho‘rtob va sho‘rxoklar).

Tuproqning solishtirma qarshiligi oshishi bilan yerning ishlashda xizmat qiladigan traktorlarning yoqilg‘i sarfi oshadi. Qarshi cho‘lining yangi sug‘oriladigan taqir tuproqlari sharoitida yengil qumoq tarkibli yerlarda solishtirma qarshilik 0,50-0,70 kg\sm², yengil soz tuproqlarda 0,93-1,06 kg\sm² ni tashkil etadi. Shunga ko‘ra, yoqilg‘i sarfi yengil qumoq tuproqlarda 10-12 kg/ga, o‘rta qumoqlarda 15-18, yengil soz yerlarda 28 kg/ga, ya‘ni bunda yengil qumoq tuproqlarga nisbatan yoqilg‘i miqdori 1,5-3 barobar ko‘p bo‘lgan