Mavzu: Tolnamolar -salicales

2.3 Tolnamolar-Salicales qabilasiga kiruvchi o’simliklar turkim turlari

2.3 1-rasm To’rong’il

2.3 2-rasm To’rong’il daraxti

To’rong’il 10 (-20) m balandlikdagi daraxtlar; qobig'i kulrang sariq; tojni yoyish. O'simliklar zich kulrang tomentuloza; shoxchalar kulrang tomentuloza. 2-3 sm uzunlikdagi petiole bilan qisqa shoxchalar barglari, biroz siqilgan; reniform barg barglari, 2-4 × 3-6 sm, ikkala yuzasi ham kulrang ko'k, zich tomentuloza, chekkasi butun yoki tepasi 2 yoki 3 tishi bo'sh tishlar bilan. Bargli pichoqli elliptik novdalar, ikkala yuzasi tomentoza. Meva mushukchasi 5-6 sm; rachis tomentulose. Kapsül uzun ovoid, 5-10 mm, tomentuloza, 2 yoki 3 valfli, shtativ. Fl. May, fr. Iyul-avgust.

Populus pruinosa - cho'llarda o'sadigan katta daraxt va uning singlisi P. euphratica bilan taqqoslaganda ham morfologiyada, ham moslashishda aniq farqlarni ko'rsatadi. Bu erda biz P. pruinosa uchun genomlar ketma-ketligini taqdim etamiz va 2 tur o'rtasidagi genomik o'zgarishlarni ko'rib chiqamiz. Illumina HiSeq2000 platformasi yordamida P. pruinosa shaxsining butun genom sekvensiyasidan jami 60 Gb toza o'qishlar hosil bo'ldi. O'rnatilgan genom 479,3 Mb uzunlikda, N50 kontig hajmi 14,0 kb va iskala hajmi 698,5 kb; 45,47% genom takrorlanadigan elementlardan iborat. Biz 35 131 ta protein kodlovchi genni bashorat qildik, ulardan 88.06% funktsional izohlangan. Genlar oilasi klasterida P. pruinosa genomida 224 noyob va 640 kengaytirilgan gen oilalari aniqlandi. Keyinchalik evolyutsion tahlil natijasida P. pruinosa va P. euphratica o'rtasida juft genetik farqlanish uchun yuqori qiymatlarga ega bo'lgan ko'plab genlar aniqlandi. Biz P. pruinosa uchun genomlar ketma-ketligi va genlar izohini taqdim etamiz. P. pruinosa va P. euphratica o'rtasidagi genomlarni taqqoslash orqali ko'p sonli genetik o'zgarishlar tiklandi. Ushbu xilma-xilliklar ikkita singil turlarining fenotipik va adaptiv divergentsiyasining genetik asoslarini o'rganish uchun qimmatli manbani taqdim etadi.
Terak (Populus L.) - telloshlar oilasiga mansub daraxtlar turkumi. Ayrim maʼlumotlarga koʻra, 100 dan ortik, turi bor. 30 ga yaqin turi Yevrosiyo, Shim. Amerika va Shim. Afrikada Tarkalgan. Oʻzbekistonda terakning koʻkyaproqli T. yoki zangori bargli T. (P. pruinosa Schrenk), furot Ti (P. euphratica Olid.), Mirzaterak (P. nigra L.), afgʻon Ti (R. afghanica), oq terak (P. alba ), Baxofen teragi yoki koʻkterak (P.bachofenu Wierzb.) Turlari oʻsadi. Mirzaterak, koʻkterak, oqterak turlari koʻp ekiladi. T.larning baʼzi turlari bo'yicha 30— 45 (baʼzan 60) m gacha, diametri 1,5 (ayrim daraxtlariniki 3) m gacha yetadi. T.lar tanasi tik, shoxshabbasi tuxumsimon, piramidasimon, keng ovalsimon qilinishi. Barglari bandli, ketmaket, barg plastinkasi yaxlit yoki kertikli, nashtarsimon. Kuchalasi silindrsimon, boshoqsimon toʻpgul, gullagandan keyin toʻkiladi. Guli bir jinsli, ikki uyli. Aksariyati barg yozishdan oldin, baʼzilari barg yozgandan keyin gullaydi. Urugʻi koʻsakcha, shamol va suv yordamida tarqaladi. Nam tuprokda tez unib chiqadi. T. issiqsevar, yorugʻsevar, sovuqqa bardoshli (mas., Mirzaterak) oʻsimlik. Sernam va unumdor tuproklarda tez yetiladi, lekin bailarizilari sho'rxok yasashni xush koʻrmaydi. T. qisqa umrli (25—30 yoshgacha yaxshi rivojlanadi) daraxt holatida ham 150—200 yil umr ko'ladigan joylar (mirzaterak va o'qituvchilarning alohida daraxtlari) bor.

Terakzorlar sof va aralash holda tashkil qilinadi. Qayir joylar sharoitida T. qayragʻoch, qandagʻoch va butalar bilan birga yetish tugaydi. Oʻrmonchilik rivojlangan mamlakatlarda T.ni koʻpaytirishda yangi yigʻib olingan urugʻlarni sepilib, koʻchat (1 ga maydondan 400—500 ming tup) yashaydi. Bir yillik koʻchatlardan 2yili terakzorlar barpo qilinadi. Oʻzbekiston sharoitlarida bir yillik novdalardan olingan kalamchalardan (uz. 30—35 sm) koʻpayish (yoʻl yoqalari, ariqboʻylariga bir qatorlab ekilganda tuplar orasi 0,8-1 m, terakzorlarda 0,8—1xZ m sxemada ekiladi), ildizidan bachkilab, toʻnkasidan oʻsib chiqib ketish ham koʻpayadi. 25-30 yoshida gektaridan (O 'zbekistonda, hattoki 15—20 yilda) yetilgan (8—10 yoshida ishga yaroqli) 500–900 mʻ gacha bo'lgan yog' mavjud.
T.lar turlari tez o'qish, manzarali tartibga solish va joy tanlamasligi bo'yicha ihota va o'quv muhofazasi, ko'lamzorlashtirish ishlarida muhim ahamiyat kasb etgan (qarang Dala ihota o'quvchilar)T. yogʻochi imorat qurilishida, yogʻochni qayta ishlashda, mebel sanoatida ishlatilishidan tashqari sellyulozaqogoz sanoati uchun muhim xom ashyodir. Uning yogʻochi gidrolizlanib etil spirta natijasida. T. sellyulozasidan gazlama, kord tolasi tayyorlanadi. Gugurt ishlab chiqarish.da foydalanish. T., asosan, ihota o'rmonlar hosil qilish uchun koʻp ekiladi. Keyingi sharoitda amalga oshiriladigan O 'zbekistonda imoratbop qurilish materiallari olish uchun mo'ljallangan terakzor maydonlari ko' p tashkil qilinmoqda. Amerika va Yevropadan tez yetishtiriladigan T. navlarini keltirib chiqarilmoqda. OʻzR Vazirlar Mahkamasining 1994 y. 8 fevraldagi "Sanoat terakchiligini rivojlantirish va boshqa tez o'tuvchi yog'ochbop daraxtzorlarni barpo etish bo'yicha choratadbirlar tog'orasida" gi qarori e'lon qilinib, mamlakat hududida har yili 10 ming gektar maydonda terakzorlar tashkil etilgan rejasi belgilanganidan keyin bu sohaga, terakchilikka jiddiy e'tibor berila boshlandi.