Mavzu: Tolnamolar -salicales

2.1 Tolnamolar -Salicales qabilasi haqida umumiy tushuncha.
Bu qabilaga faqat bitta oila kiradi.
Toldoshlar-Toldoshlar oilasi. Bu oilaga 3 turkumga mansub 400-420 tur kiradi. Ular daryo bo’ylarida, to’qaylarda, ariq qirg’oqlarida, suv serob joylarda o’sadi. Bu oilaga mansub o’simliklar qishda bargini to’kib turadi. Oilaning eng keng tarqalgan turkumlari tol, terak, turang’il hisoblanadi.

2.1 1-rasm Turang’il

Toldoshlar - bu gullaydigan o'simliklarning oilasi, majnuntol oilasi. An'anaviy oilaga (Toldoshlar sensu stricto) majnuntol, terak, aspen va paxta daraxtlari kiradi. Angiosperm Filogeniya guruhi (APG) tomonidan umumlashtirilgan so'nggi genetik tadqiqotlar oilaning atrofi doirasini 56 genera va 1220 turga, shu jumladan Scyphostegiaceae va ko'plab sobiq Flacourtiaceae'larga o'z ichiga olgan holda kengaytirdi.

Kronkvistlar tizimida Toldoshlar o'zlarining buyurtmasi bo'yicha Salicales-ga tayinlangan va ularning tarkibida uchta avlod (Salix, Populus va Chosenia) bo'lgan. Endi Violaceae va Passifloraceae bilan chambarchas bog'liq deb tan olingan, bu oilani APP Malpighiales tartibida joylashtiradi.

Rasmda salikoid tishi bo'lgan barg chetining kichik bir qismi chizilgan. Qora tomirlar barg yuzasini kesib o'tadi, ammo bitta tomir sariq rang bilan belgilanadi va tishga yaqinlashganda kengayadi. Tishning uchida ta'kidlash uchun sariq rangda chizilgan yarim doira shaklida protuberans mavjud.
Odatda salikoid tishning tasviri, kengaygan barg venasi va glandular to'plami ko'rsatilgan sariq rangli maydon.
Rasm - bu bargning pastki tomoni fotosurati. Barg tasvirning yuqori uchdan ikki qismini egallaydi va barg chekkasi o'ngdan chapga yuguradi, bitta tish chap tomonga ochiqchasiga chiqib ketadi. Shuningdek, bargning chetida vaqti-vaqti bilan mayda, shaffof tuklar bor. Ochiq rangli barglar yuzasi qorong'i tomirlar bilan kesilgan bo'lib, ulardan biri tasvirning o'ng yuqori qismidan tish tomon kirib keladi va u tishga yaqinlashganda keskin kengayadi. Tish uchi o'rtasida va u barglar chetining keyingi qismiga tushganda, bargning qolgan qismidan aniq farq qiladigan, jigarrang tusga ega sayoz bo'rtma joylashgan. Yuqoridagi chap tomonda joylashgan qizil kenglik chizig'i, tasvirning kengligining to'rtdan bir qismini egallaydi, uning ustida "0,5 mm" deb yozilgan.
Salikoid tishni ko'rsatadigan Populus trichocarpa bargining chetidan 60x da olingan fotosurat. Tish qo'ltig'idagi jigarrang-sariq joy bezlar to'plamidir. Yuqoridan o'ng tomonga yaqinlashib kelayotgan tomir tishga kirganda qanday kengayganiga e'tibor bering.
Yangi sunnatga ko'ra, oilaning barcha a'zolari daraxtlar yoki butalar bo'lib, ular oddiy barglari muqobil joylashtirilgan va mo''tadil a'zolari odatda bargli. Aksariyat a'zolar serrat yoki tishsimon barg chekkalariga ega va bunday tishli chekkalarga ega bo'lganlarning barchasi salikoid tishlarini namoyish etadi; salikoid tish - bu tomir tishga kirib, kengayib, cho'qqida yoki uning yonida tugaydi, uning yonida seta deb nomlangan sferik va glandular o'smalar mavjud. Oila a'zolari ko'pincha qisqartirilgan va sezilmaydigan gullarga ega bo'lib, ularning barchasida parietal platsentatsiya bilan yuqori yoki yarim past bo'lgan tuxumdonlar mavjud.
Casearia - Salicaceae oilasiga mansub o'simlik turkumi. Jins flakourtiaceae-ga angiosperm tasnifi bo'yicha kronkvist tizimiga, ilgari esa Samydaceae-ga kiritilgan. Yaqinda o'tkazilgan tadqiqotlar [iqtiboslar] oxirgi guruhni haqiqiy oila sifatida tiklash mumkinligini ko'rsatmoqda.
Ular ba'zida asal o'simliklari sifatida ishlatiladi, xususan C. decandra va C. sylvestris. Oxirgi turlar vaqti-vaqti bilan ikki plyonkali (Astraptes fulgerator) tırtıllar tomonidan oziq-ovqat sifatida ishlatiladi. O'rmonlarning kesilishi tufayli bir nechta turlari kamdan-kam uchraydi. Ba'zilari yo'q bo'lib ketishga yaqin bo'lib ko'rinadi va Kolumbiya C. quinduensis va Mauritiusdan C. tinifolia mos ravishda 20-asr va 1976-yillardan beri yo'q bo'lib ketganga o'xshaydi.
Toldoshlar keng tarqalishiga asosiy sabab bu vaqtga kelib havoda quyuq bulutlar kamayib havo namligi kamaygan, quyosh nuri yerga ko‘proq tushgan. Yalang‘och urug‘larning qurg‘oqchilikka moslashgan igna barglardan boshqa vakillari nobud bo‘lgan. Ular o‘rniga tuzilishi va biologik xususiyatlari bilan yangi muxitda, ya’ni qurg‘oq havoda yashashga moslashgan yangi yosh Tolnomalar qabilasi keng tarqala boshlaydi, juda qisqa vaqt ichida ular biosferani egallab shu davarning xukumron o‘simliklar guruxiga aylandi. qabilasi ko‘payib, yer yuziga tarqalishiga asosiy sabab, ularning yashovchanligi, qurg‘oqchilikka tez moslasha olishi. Hozirgi vaqtda ochiq urug‘li o‘simliklar faqat daraxt va butalardan iborat bo‘lsa, yopiq urug‘li o‘simliklarning turli vakillari mavjud. Shu bilan birga ular organlarida metamorfozalar ham mavjud. qabilasi anatomik tuzilishi ham yalang‘och o‘simliklardan ustun turadi. Ular poyasida traxeyalar va suv naylari bo‘ladi. Bu o‘simliklar ildizdan suvni onsonroq so‘rishga va bug‘latishga yordam beradi. Bulardan tashqari yopiq urug‘lilar quyidagi o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘ladi. Tolnomalar qabilasi urug‘i meva ichida bo‘ladi, shuning uchun ham ular "Yopiq urug‘li o‘simliklar"deb ataladi. Ularda otalik hamda mevacha (onalik)dan iborat gul bo‘ladi. Ba’zi istisno e’tiborga olinmaganda, ularda gulqo‘rg‘on bor. Gullari juda xilma-xil shaklda bo‘ladi. Gullarning changlanishini va urug‘ hamda mevalarning tarqalishi har xil yo‘llar bilan boradi, ya’ni shamol, xashoratlar, qushlar va suv yordamida changlanadi. Tolnomalar qabilasi qariyib 90% xashoratlar yordamida changlanadi. Bu o‘simliklar ikkilamchi urug‘lanadi, buning natijasida faqat murtak emas, balki endosperm xam hosil qiladi. Tolnomalar qabilasi urug‘ kurtagi urug‘ga, tuguncha mevaga aylanadi va mevalar mevacha barglarining himoyasida yetiladi.
2.2 Toldoshlar-Toldoshlar oilasiga tavsif.