Mavzu: Tibbiyotda ahamiyatga EGA bo’lgan xashorotlar: chivinlar,pashshalar iskaptopar. Zaharli hayvonlar

Toshkent Tibbiyot Akademiyasi 104-b guruh talabalari Kenjayev Abduvohid va Sayramov Nurbeklarning Tibbiy biologiya va genetika asoslaridan Tayyorlagan mustaqil ishlari.

Mavzu:Tibbiyotda ahamiyatga ega bo’lgan xashorotlar:chivinlar,pashshalar iskaptopar.Zaharli hayvonlar

Ikki qanotlilar (Dipteral) turkumiga 100 mingga yaqin tur kiradi. MDH mam­ lakatlarida 10 mingdan ortiq turi uchraydi.Ular eng yuksak tuzilgan hasharotlardan hisoblanadi. Og‘iz organlari yalovchi, sanchib-so‘ruvchi yoki kesibso‘ruvchi tip- da tuzilgan. Lichinkasining voyaga yetishi davrida metamorfoz keskin namoyon bo‘ladi. G‘umbagi erkin yoki bochkasimon tipda tuzilgan. Ular orasida yirtqich, qon so‘ruvchi parazitlari bor. Lichinkalari suvda, tuproqda yoki chiriyotgan organik qoldiqlarda rivojlanadi.

Ikki qanotlilar ikkita kenja turkumga bo’linadi. 1.Uzun mo’ylovlilar 2.Kalta mo’ylovlilar

Chivinlarning tanasi uzun va ingichka bo’lib,boshida bir juft katta katakchali’ko’zi, uzun mo’ylovlari va og’iz apparati bo’ladi.Urg’ochilarining mo’ylovlari kalta,tuklari kam,erkaklariniki esa uzun va qalin tuk bilan qoplangan.Ko’krak qismida bir juft haqiqiy qanotlari va ularning ostida bir juft jizillagichlari boladi.

Chivinlar guruhining bir qancha oilasi bo’lib,tibbiyotda ahamiyatga ega bo’lgani Culicidaelar oilasiga mansub chuvinlar. Oila 2000 turni o’z ichiga oladi,bularning ko’pchiligi obligat gematofaglardir.Mamlakatimiz hududida ushba oilaning Anopheles,Culex va Aedes avlodlariga kiradigan turlari keng tarqalgan.Anopheles avlodiga kiradiganlarini bezgak chivinlari deyiladi,chunki shu avlodga kiradigan hamma turlar bezgak kasalligini tarqatadi.Culex avlodiga kiradiganlari-oddiy chivinlar deyiladi.bezgak chivinlarni tipik vakili Anopheles Makulopennis hisoblanadi.Bu chivin bezgak kasalligini tarqatuvchilarini o’ziga hos tarqatuvchisidir.

a. b. Aedes Anopheles

Morfologik tuzulishi: tana tuzilishi hamma chivinlar hos.urg’ochisi qon bilan oziqlanadigan bo’lgani uchun uning og’iz apparati sanchib so’rishga moslashgan,erkaklari esa o’simlik shirasi bilan oziqlanadi,bularning og’iz apparati so’ruvchi tipda.Urg’ochilarining og’iz apparati asosi uzun hartumcha ko’rinishida o’sib chiqqan paski labdan iborat.hartumchaning ichida uzun ignalar shaklida tuzilgan bir juft yo’qori jag’lar bir juft pastki jag’lar naysimon toq yo’qori lab va til joylashgan.