Mavzu: Tibbiyotda ahamiyatga EGA bo’lgan xashorotlar: chivinlar,pashshalar iskaptopar. Zaharli hayvonlar

Og’iz apparatini hosil qilgan hamma qismlarni faqat chivin chaqqandagina ko’rish mumkin,boshqa vaqtda ular hartumchada joylashgan bo’ladi.Bezgak chivining urg’ochisi hamda erkagining pastki jag’ paypaslagichlari uzunligi hartumcha uzunsligiga teng keladi.Urg’ochisidan farq qilib erkaklarini paypaslagichlarining uchi kengaygan bo’ladi va mo’ylovlari urg’ochilarinikiga nisbatan sertuk bo’ladi.

Uning o’rta ko’krak qismi segmentida tuk qo’ng’ir dog’I bor bir juft tiniq qanotlari joylashgan.Qosh qora boshlashi bilan ovqat ahtarib ketadi,ovqatni hididan bilib topadi.Ular to’planib turgan hayvonlarni 3 km narida turib sezadi.Urg’ochi chivin bir daqiqadan ikki daqiqagacha qon so’radi so’ng qorong’iroq joyga uchib ketadi.O’sha joyda 2-12 kecha kunduz turib,ovqatni hazm qiladi.

Iskaptopar yoki iskaptoparlar chivinlar. Tibbiyotda iskaptopar chivinlarning Phlebotomus pappatasil turi katta ahamiyatga ega.Chunki ular teri va vistseral leshmoniozni hamda pappatachi isitmasi degan og’ir kasalliklarning o’ziga hos tashuvchisidir.

Morfologik tuzilishi: Iskaptoparlar uzun mo’ylovli ikki qanotlilarning mayda vakillaridir.I. kemiruvchi hayvonlar va boshqa sutemizuvchilar,kaltakesklar va toshbaqalarning inlarida,qushlarning uylarida,molhonalarda,aholi turar joylarida yashaydi.Yashash joyi Yevropaning janubi,O’rta va Janubiy Osiyo hamda Shimoliy Afrikadir.

Iskaptoparlar obligat qon so’ruvchi hashorotlar bo’lib,odatda,odam va hayvonlarga tunning issiq va dim paytlarida hujum qiladi.Qonni faqat urg’ochilari so’radi Sarg’ish rangli tanasining uzunligi 2-2.5 mm bo’lgani uchun pashshahona ichiga kira oladi.Tana tuzilishi chivinlarga hos bo’lib ular juda uzun mo’ylovlari bo’lishi va qalin,qattiq,uzun tuklar bilan qoplanishi bilan ajralib turadi.

Se-Se pashshasi. Ekvaroriyal Afrikada keng tarqalgan bo’lib,kuzgi pashsha kabi umurtqalilarning qoni bilan oziqlanadi.

Morfologik tuzilishi Og’iz apparatining tuzilishi ham kuzgi pashshanikiga o’xshaydi.Lekin se-se pashshasi uchun trik lichinka tug’ish o’ziga hos belgi hisoblanadi.Tuxumlar bittadan urg’ochi pashshaning jinsiy yo’liga tushib rivojlanadi.Lichinka tashqariga chiqishi bilan tuproqqa tushadi va tezgina g’umbakka aylanadi.Shu payt urg’ochisining tanasida kelgusi lichinka rivojlanadi.SE-se pashshasi Afrika uyqu kasalligi qo’zg’atuvchisini tarqatadi.