Mavzu: Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish haqida tushuncha. Reja

d) Proporsional - integral ( PI ) rostlash qonuni
. (9.7-rasm) 
Bu qonunni amalga oshiruvchi qurilmalar PI yoki izodromli rostlagichlar
deyiladi. Bu holda rostlash kattaligi
hisoblanadi. 
Rostlagich tenglamasi o‘z tarkibiga statik va astatik tashkil etuvchilarni oladi.
rostlagichning astatikligini ko‘rsatadi. e) 

---

9.7-rasm. PI rostlash qonunining grafik ko‘rinishi (a) va uning algoritmik 
tuzilishi (b) 
e) Proporsional-integral-differensial ( PID) rostlash qonuni. 
PID rostlagichlar uchun rostlovchi ta’sirning miqdori rostlanuvchi kattalikning 
berilgan qiymatidan chetga chiqishga, shu chetga chiqishning integrali va
tezligiga proporsionavdir (9.8-rasm). Bu rostlagichlar darak beruvchi izodrom 
rostlagichlar deyiladi va ular uchta sozlash kattaligiga ega: uzatish koeffitsienti 
-
izodrom vaqti-
darak berish vaqti-
. 
9.8-rasm. PID-rostpash qonunining grafik ko‘rinishi (a) va uning algoritmik 
tuzilishi (b) 
 
 
TAYANCH SO ‘Z VA IBORALAR 
Bevosita va bilvosita ta ’sir qiluvchi rostlagichlar; dasturli rostlagich; 
kuzatuvchi rostlagich; rostlash qonuni; rostlashning differensial qonuni;
rostlashning integral qonuni; rostlashning statik qonuni; rostlashning
proporsional-differensial qonuni; rostlashning proporsional-integral qonuni;
rostlashning proporsional-integral-differensial qonuni 
Nazorat savollari 
1. BAS ta’rifi qanday? 
2. BASning vazifalariga nimalar kiradi? 
3. “Odam mashinasi sistemasi” ning tuzilishi qanday? 
4. BASning funktsional sхemasi qanday? 
5. BAS qanday sinflarga ajraladi? 
6. ARSning tarifi qanday? 

---

7. ARS qanday qismlardan iborat? 
8. ARS larga qo’yiladigan talablar nimalardan iborat? 
9. Sanoatda qo’llanilgan birinchi teхnik vosita qachon va kim tomonidan yaratilgan? 
10. Avtomatika fani nazariyasining asoschisi kim? 
11. ABS necha turga bo’linadi? 
12. BAS qanday sinflarga bo’linadi? 
13. Avtomatika fanining asosiy vazifasi nimadan iborat? 
14. Avtomatlashtirish ob’yekti haqida tushuncha bering? 
15. Ob’yektning o‘ziga tenglashish xususiyati va sig‘im koeffitsienti qanday 
aniqlanadi? 
16. Statik va astatik ob’yektlar haqida tushuncha bering? 
17. Ob’yektga ko‘rsatiluvchi tashqi ta’sirlarning turlari qanday? 
18. Ob’yektlardagi kechikish avtomatik rostlash tizimiga qanday ta’sir 
ko‘rsatadi? 
19. Rostlash qonuni deb nimaga aytiladi? 
20. Rostlashning statik qonuni deganda nimani tushunasiz? 
21. Rostlashning integral qonuni deganda nimani tushunasiz? 
22. Rostlashning proporsional-integral qonuni qanday xarakterlanadi? 
23. Rostlashning proporsional-differensial qonuni deganda nimani tushunasiz? 
24. Rostlashning proporsional-integral-differensial qonuni qanday afzalliklarga 
ega? 
25. Bevosita ta’sir qiluvchi rostlagichlar deb qanday rostlagichlarga aytiladi ?