Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
Figaro asarning bu qismida shafqat talab kishi emas, u dadil tortishadi, olishadi 
va  haqini  qo'ldan  boy  bermaydi.  Uning  achchiq  asosli  so'zlari  butun  hukmdorlar 
saltanatiga qaratilgan ta'nalar tarzida jaranglaydi. Bomarshe Figaro obrazi bilan o'z 
ijodining hayotga naqadar yaqinligini namoyish etdi. 
1792-yili  Bomarshe  trilogiyaning  «Jinoyatchi  ona»  degan  oxirgi  qismini 
yozadi.  Lekin  bu  dramaturgning  avvalgi  g'oyalaridan  chekinishidan  o'zga  ish 
bo'lmadi. 
1680-yili Molyer truppasi, Burgundiya va Genego teatrlaridan tanlab olinib, 27 
nafar iste'dodli aktyorlar tarkibida tashkil topgan 
«Komedi Fransez» teatri XVIII asr davomida Fransiyaning bosh tetari sifatida 
faoliyat  ko'rsatib  keldi.  Bu  davlat  tomonidan  moddiy  ta'minlanuvchi  va  Parijda 
yakka hokimlik huquqiga ega qirollikning imtiyozli teatri edi. Yigirma yetti aktyor 
soseter  (paychi)  daromadni  o'zaro  teng  bo'lish  huquqiga  ega  xodim  hisoblanib, 
ularning  faoliyati  kamer  —  yunker  deb  atalgan  to'rt  kichik  saroy  amaldori  to-
monidan  har  oy  navbatma-navbat  boshqarilgan.  «Komedi  Fransez»  teatridan 
tashqari  XVIII  asrning  20-yillarida  Parijda  bulvar  —  xiyobon  teatrlari  keng  avj 
oladi. 
Aktyorlik sa'nati sohasida ayniqsa uch aktyor shuhrat topdi. Shulardan biri Mari 
Dyumenil  (1713—1803)  qaynoq  hissiy  kechinmalarga  boy  san'atkor  sifatida 
tanildi.  U  ijodi  ko'ngil  mayli  (intuitsiya)  dan  tug'iluvchi  aktirisa  bo'lib, 
tomoshabinning  ko'z  o'ngida  ilhom  epkini  bilan  obraz  yaratar,  goho  hayratlanarli 
tarzda  his-ehtiroslar  quyuniga  g'arq  bo’lar  edi.  Lekin  ilhom  parisi  hamisha  ham 
yordamga kelaver-mas va bunday vaziyatda uning rollari noravon bo'lib chiqar edi. 
Didra  «Aktyor  haqida  paradoks”  risolasida  his-ehtrosga  berilish  aktyor  uchun 
xatarli  ekani  haqida  so'z  ocharkan,  o'z  fikrini  tasdiqlash  maqsadida  Dyuminel 
ijodini misol qilib ko'rsatgan. 
Dyumenil  Volter  dramaturgiyasi  estetik  tabiatining  faqat  bir  jihatiga  mos 
tushdi,  ya'ni  u  yuqori  darajadagi  his-tuyg'u  ifodachisi  sifatida  qahramon  taqdirida 
favqulodda  ro'y  beruvchi  ruhiy  o'zgarishlarni  yashin  chaqinidek  jo'shish, 
alangalanish  orqali  mohirona  namoyon  etdi.  Garrikning  ta'biricha,  «Unda 

---