Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
shunchalik  chiroy  va  tarovat  jamuljamki,  bular  meni  hayratga  soldi  va  unga  nis-
batan hurmat-e'tiborimni oshirib yubordi». 
Ippolita Kleron (1723—1803) yuksak texnika egasi ekanligi bilan Dyumenildan 
tubdan  farqlanib  turadi.  U  Volter  asarlari  orqali  mantiqiy  tahlil  usullarini 
o'zlashtiradi va shu yo'l bilan kechinma san'atiga yaqinlashadi. 
Kleron  umr  bo'yi  o'qish-o'rganish  bilan  shug'ullanadi:  u  anatomiyadan  inson 
yuz-yanoq  muskullarining  har  birining  harakat  va  tuslanishi  orqali  his-tuyg'uning 
qaysi turini ifodalash usullarini o'zlashtirgan edi. Kleron obrazni chuqur tahlil etish 
bilan  uning  ijtimoiy  kelib  chiqishi,  axloqiy  qiyofasi,  u  yoki  bu  xatti-harakatining 
asoslarini anglab olishga harakat qilardi. 
Kleronning  tabiati  uchun  his-tuyg'u  cho'g'i  yot  emas  edi.  Didroning  guvohlik 
berishicha, mashq jarayonida ba'zan u hissiy jazavalar alangasida yonguvchi edi. 
Kleron «Komedi Fransez» sahnasiga viloyatda olti yillik va Parij opera teatrida 
birmuncha tajriba to'plab, 1743-yili kelgan edi. 
Leken ijodi gullagan bir paytda, 1765-yili sahnani tashlashga maj-bur bo'ladi va 
saroy-kishilari  bilan  urushib  qolib,  shu  yili  bir  fursat  qamoqda  yotib  chiqadi  va 
keyin sahnani tashlab ketadi. 
Volter dramturgiyasida o'zini buyuk ijodkor sifatida ko'rsatgan aktyor Anri Lui 
Leken  (1729—1778)  bo'ldi.  Leken  yoshligidan  uy  havaskorlik  truppalarida  rollar 
ijro  etib,  so'ng  Volterning  uy  teatrida  uning  ustozligida  mahoratini  oshirgach, 
«Komedi  Fransez»  sahnasiga  kelgan.  Leken  o'z  ustida  sabot  bilan  ishlab, 
klassitsizm  talabi  darajasida  jarangdor  ovoz,  tashqi  ko'rkamlik  fazilatlarini  ort-
tiradi.  Leken  o'z  ijodida  Dyumenilga  xos  ko'ngil  izxori  va  hissiy  joziba  va 
Kleronning  zakovati,  mantiqiy  izchilligini  uyg'un  tarzda  o'zlashtirib,  Volter 
qahramonlarini  sahnada  butun  borlig'i  bilan  namoyon  etuvchi  aktyor  sifatida 
maydonga  chiqqan  edi.  Volter  Lekenni  o'z  dramaturgiyasining  eng  iqtidorli 
talqinchisi deb bilgan. 
Volterning  «Xitoylik  yetim»  (1755)  asaridagi  Chingizxon  Lekenning  birinchi 
yirik  roli  bo'ldi.  Volter  yordamida  rol  ustida  ishlab,  o'z  ijrosining  tabiiyligi  bilan 
tomoshabinni  hayratga  soluvchi  darajaga  ko'tariladi.  Bu  spektaklning  tarixda 

---