Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
Garrik o'z teatriga atoqli fransuz va ingliz rassomlarini taklif etadi, libos sohasida 
ham islohotlar o'tkazadi. 
Devid Garrik ingliz teatri tarixidan eng ulug' teatr arboblaridan biri sifatida o'rin 
oldi. 
FRANSUZ TEATRI 
1715-yili  Lyudovik  XIV  ning  o'limi  bilan  katta  bir  davrga  yakun  yasaldi. 
Absolyutizm  tuzumi  oxir  oqibatda  mamlakatni  xarob  qilganligi  ma'lum  bo'ldi. 
Fransuz  ma'rifatparvarlari  nodonlikni  qoralab,  ommaga  bilim  tarqatish  uchun 
kurashdilar.  Eski  tuzumni  asoslashga  qaratilgan,  taraqqiyotga  to'siq  bo'luvchi  har 
qanday  urinish  qoloqlik,  johillik,  nodonlik  deb  e'lon  qilindi.  Deni  Didroning 
tadqiqotlari  tufayli  olamga  materialistik  qarash  nuqtayi  nazarining  shakllanishiga 
asos yaratiladi. 
Ma'rifatparvarlik  teatri  rivojida  fransuz  teatri  yangi  davr  ochdi.  Volter  fransuz 
ma'rifatparvarligi  ilk  bosqichining  eng  yirik  namoyondasi  sifatida  maydonga 
chiqqan. 
VOLTER (1694-1778-y.) 
Fransua  Mari  Arue  Volterning  padari  buzrukvori  yirikkina  mansabdor  yurist, 
onasi eski dvoryanlar xonadonidan chiqqan kishilar bo’lishgan. Volter bolaligidan 
yaxshi  bilim  oladi,  hurfikrli  aslzodalar  to'garagi  ishtirokchisiga  aylanadi.  Uning 
o'smirlik  chog'ida  yozgan  hajviy  she'rlari  hokimiyat  doirasida  shov-shuv 
ko'tarilishiga  sabab  bo'ladi,  Bastiliya  istehkomida  o'n  bir  oy  avaxtada  yotadi, 
o'zining  «Edip»  degan  birinchi  pyesasini  shu  yerda  yozadi.  1726-yili  bir  aslzoda 
bilan urushib qolishi bahonasida yana Bastiliyaga qamaladi, so'ng uni fransiyadan 
chiqarib  yuboradilar.  Volter  uch  yil  Angliyada  yashab,  Shekspir  asarlarini  keng 
o'rganadi, falsafiy va estetik qarashlarini shakllantiradi. 
Volter  klassitsizm  dramaturgi  bo’lgani  holda  Shekspir  ijodining  ko'pgina 
jihatlarini  o'ziga  singdirolmaydi.  Boshqa  fransuz  ma'rifatparvarlari  kabi  Volter 
ham  Shekspir  asarlariga  xos  o'ta  fo-jiali  voqealarni  qabul  qilolmaydi.  Shunday 
bo'lsa-da,  u  Shekspir  asarlaridan  fransuz  tiliga  tarjima  qilib,  u  haqdagi  fikrlarini 

---