Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
5-Mavzu: Ma’rifatparvarlik davri teatri 
Reja: 

---

 
245 
1.  Ma’rifatparvarlik davrining o‘ziga xos xususiyatlari. 
2.  Ma’rifatparvarlik davri Ingliz teatri. 
3.  Ma’rifatparvarlik davri fransuz teatri va uning mashhur ijodkorlari. 
4.  Italiya teatri namoyondalari. 
5.  Ma’rifatparvarlik davrida nemis teatri. 
 
1688—1689-yil  ingliz  burjua  inqilobidan  1789-yil  ulug'  fransuz  burjua 
inqilobiga  qadar  bo'lgan  yuz  yillik  —  Ovro'po  teatri  tarixiga  Ma'rifatparvarlik 
davri sifatida kirdi. 
Ma'rifatparvarlar  Uyg'onish  davridan  shaxs  hurligi  va  uning  erkin  ma'naviy 
takomillashuvi  g'oyasini  meros  qilib  oldilar.  Ular  manfaatparastlikka  asoslangan 
burjuacha ishbilarmonlikni fuqarolik vazifalari bilan uyg'unlashtirish, burjuaziyani 
«fuqaro»ga  xizmat  qildirish  mumkin,  deb  hisobladilar.  Bunga  erishishning  eng 
maqbul yo'li — insonni ma'rifatli qilish deb bildilar. Dili va aql-idroki ma'rifat nuri 
bilan  jilolangan  inson  fosiqlik  tuzog'iga  ilinmaydi,  jamiyat  saodati  yo'lida  xizmat 
qilish uning uchun mo'tabar maqsadga aylanadi, deb tushundilar ular. 
Ijodkorlar  turli  mamlakatlarda  turlicha  ijod  qilgan  bo'lsalar-da,  lekin  ularni 
yagona ma'rifatparvarlik g'oyasi birlashtirib turdi. Ayni zamonda XVIII asr badiiy 
ijodiyotida  bir-biridan  tubdan  farqlanuvchi  o'ziga  xos,  betakror  ijodiy  siymolarni 
yetishtirib  berdi:  Angliyada  Sheridan  va  Garrik,  Fransiyada  Volter,  Didro, 
Bomarshe  va  Leken,  Germaniyada  Lessing,  Gyote,  Shiller,  Italiyada  Goldoni  va 
Gotssilar  jahon  madaniyati  tarixidan  munosib o'rin olgan  shunday  so'z ustalari va 
san'atkorlar edilar. 
Ma'rifatparvarlar «dili va aqli» bir-biriga mutanosib shaxsnigina ideal shaxs deb 
bilganlaridan ular san'at bobida ham his-tuyg'u talablariga e'tibor bilan qaraganlar. 
Lekin  his-tuyg'u  va  aql  idrok  orasidagi  mutanosiblik  darajasiga  nisbatan  bo'lgan 
tushunchalarda  o'zgarishlar  yuz  berib  bordi.  Ma'rifatparvarlik  san'ati  rivojining 
birinchi,  ya'ni  ma'rifatparvarlik  klassitsizmi  yetakchi  yo'nalishga  aylangan  davrda 
aql-idrok his-tuyg'udan sezilarli darajada ustun turardi. 

---