Mavzu: tabiatshunoslikni o’qitish metodikasi pedagogik fan sifatida

O’qitishning  ko’rgazmalilik  tamoyili.  Ko’rgazmalilik  tamoyilidan 
foydalanishning  asosiy  vazifasi  o’quvchilarning  bilish  faoliyatlarini  faollashtirishdir. 
Bu tamoyil atrof olamni bevosita qabul qilib olish asosidagi o’qitishni nazarda tutadi. 
Ko’rgazmalilik  tamoyiliga  rioya  qilish  tabiatni  o’rganishning  dastlabki  bosqichlarida 
juda  muhimdir,  chunki  kichik  yoshdagi  maktab  o’quvchilari  ko’rganlarida  hosil 
qilgan  xususiy  taassurotlari  asosida  to’g’ri  tushuncha  va  xulosalar  hosil  bo’lishiga 
yordam beruvchi bilimlar olishlari kerak. 
Tabiatshunoslik  bo’yicha  dasturning  organizmlar  hayotini  tabiiy  sharoitlarda 
o’rganishga,  tirik  tabiat  burchagida,  maktaboldi  maydonchalarida  tajribalar, 
kuzatishlar  o’tkazishga  imkon  beruvchi  metodlarning  qo’llanilishini,  ya'ni 
o’quvchilarning bevosita ko’z bilan yoki bevosita ko’rib, atrof olamning jism hamda 
hodisalari  bilan,  shuningdek,  ularning  tasvirlar  bilan  tanishishi  deb 
tushuniladigan  ko’rgazmali  tamoyilidan  foydalanishni  nazarda  tutishi  tasodifiy 
emas. 
Tabiatshunoslikni  o’qitishdagi  Ko’rgazmalilikni  mashg’ulotlar  jarayonida 
faqat  tabiiy  jismlar  (tirik  tabiat  burchagidagi,  zooparkdagi  o’simliklar, 
hayvonlar,  gerbariylar,  kolleksiyalar),  foydalaniladigan  yoki  tajriba  ko’rinishidagi 
hodisalarni  eslatuvchi  predmetli  ko’rgazmalilikka  va  tabiat  jismlari  yoki 
hodisalarining surat, jadval, doskadagi rasm,  model, mulyaj,  diapozitiv,  kinofilm, 
xarita,  sxema  va  boshqalardan  foydalaniladigan  tasviriy  ko’rgazmalilikka  ajratish 
maqsadga muvofiqdir. 
Predmetli  va  tasviriy  ko’rgazmalilikni  amalga  oshirish  asosida  o’qitish, 
ayniqsa, 
bolalar 
tarbiyasining 
ertangi 
bosqichlarida, 
tafakkurning, 
kuzatuvchanlikning  faollashishiga  yordam  beradi,  o’rganilayotgan  masalalarga 
o’quvchilar  qiziqishini  oshiradi.  Ularni  oddiy  tadqiqotlar  olib  borishga  o’rgatadi, 

---

bilimlarni  faol  qabul  qilishga  yordamlashib,  o’zlashtirib  olish  jarayonini 
osonlashtiradi, bilimlarning mustahkamligini ta'minlaydi. 
So’z  bilan  qabul  qilish,  so’z  bilan  tasavvur  etish  o’rtasida  puxta 
bog’lanishlarning  vujudga  kelishi  o’quvchilarning  tabiat  jismlari  va  hodisalari 
to’g’risida  o’qituvchi  hikoya  qilib  berganlaming  va  ular  to’g’risida  darslikda 
yozilganlarning ahamiyatini tushunib olishlariga imkon beradi.