Mavzu: tabiatshunoslikni o’qitish metodikasi pedagogik fan sifatida

Ko’rgazmali qurollar va tabiatshunoslik darslarida ulardan foydalanish. 
Inson tabiat jismlari va hodisalari olamida yashaydi, ular bilan har kuni munosabatda 
bo’ladi. Atrof olamda o’zini to’g’ri tushuna bilish uchun odamlar ayrim jism yoki 
hodisa (daraxt, tosh, hayvon va hokazolar)ni ham, bir-biriga bog’liq bo’lgan jism 
yoki hodisalar kompleksi (ko’cha, park, xiyobon, surat va hokazolar)ni ham qabul 
qila olishlari kerak. 
Qabul qilish - 
odam tomonidan atrof olam jismlari va hodisalarini sezgi 
a'zolariga bevosita ta'sir qilishi natijasida his etishidir. 
Kichik yoshdagi maktab o’quvchilarining qabul qilishini rivojlantirish ustida 
doimo ish olib borish kerak, toki u maqsadga yo’nalgan va tashkil qilingan kuzatish 
jarayoniga aylansin. Sezgini qabul qilishning rivojlangan bo’lishida tabiatshunoslik 
darslarida tabiatshunoslik tasavvurlari va tushunchalarini to’g’ri shakllantirish 
maqsadida qo’llaniladigan ko’rgazmali qurollarga katta o’rin ajratiladi. 
Tabiatshunoslik bo’yicha o’quv qurollari g’oyat xilma-xildir. Ulardan bir 
xillari (tabiiy jismlar va ularning ko’rgazmali tasvir-lari) darslarda o’rganish ob’ekti 
hisoblanadi, boshqalari xizmat ko’rsatuvchi vazifasini bajaradi - ularni o’quvchilar 
o’rgan-maydilar. Darslarda o’rganish obyektlari hisoblangan qurollarni ikki gurahga: 
tabiiy jismlar va o’qitish uchun maxsus tayyorlan-gan jism va hodisalarning 
tasvirlariga ajratish mumkin. Tabiiy jismlarga tog’ jinslari, metallar, tuproq 
namunalari, o’simliklar, hayvonlar kiradi. Ko’rgazmali qurollar sathli (suratlar, 
diafilmlar, diapozitivlar) va hajmli (modellar, maketlar, mulyajlar)ga bo’linadi. Unisi 
ham, bunisi ham harakatsiz va harakatchan bo’lishi mumkin. 
Tabiatshunoslikni o’qitishda globus ham muhim ahamiyatga ega. Agar plan 
yer yuzasining katta bo’lmagan qismini yirik masshtabli tasvirlashdan xaritadagi 
mayda masshtabli tasvirlashga o’tishga imkon bergan bo’lsa, globus Yerning eng 
to’g’ri shakli va yuzasining tasvirini beradi. Shuningdek, ekran vositalaridan 
samarali foydalanish tabiatshunoslikni o’qitishda katta rol o’ynaydi. Ekran vositalariga 

---

diafilm, diapozitiv va kinofilmlar kiradi (tabiatshunoslik dasturlarida ularning 
ro’yxati bor).