Mavzu: Sobiq ittifoq davrida O’zbekiston tarixining yoritilishi

1920-30- yillarda Sovet hokimiyatining mamlakatda ma'muriy-buyruqbozlik siyosati

Sovet hukumati belgilangan vazifalarning moddiy tomonlarini hal qilishda zayom tarqatish orqali aholidan pul yig‘ib olish usulidan keng foydalandi. Aholiga mafkuraviy, ko‘pincha ma'muriy tazyiq ko‘rsatilishi natijasida 1924-29 yillarda zayom sotish 45 barobar ko‘paydi. Iqtisodiyotning bunday usulda tiklanishiga qarab respublikaning milliy daromadi ham ko‘paydi. U 1924-25-xo‘jalik yilidagi 20338 ming so‘mdan 1932-yilda 837,8 mln. so‘mga yetdi. Ulardan 1932-yili ijtimoiy ehtiyojlarga 332,7 mln. so‘m ajratildi. Lekin, butun ish yuritish tizimi Markazdan belgilab berilganligi tufayli O‘zbekiston byudjet mablag‘laridan mustaqil foydalana olmas edi.
Ittifoqdosh respublikalar iqtisodiyotidan o‘z manfaatlari yo‘lida foydalanishga intilgan Markaz O‘zbekiston xalq xo‘jaligini chor Rossiyasi davridagidek eng avvalo xom ashyo yetkazib beruvchi manbaga aylantirishga kirishdi. Shu maqsadda birinchi besh yillik davrida O‘zbekistonda 289 ta sanoat korxonasi ishga tushirildi, 79 ta korxona qayta qurildi. Sanoatning asosiy ishlab chiqarish fondlari 3 baravar, neft qazib chiqarish 2,5 baravar, metall ishlash sanoati mahsulotlari 6 baravar, sement ishlab chiqarish 3,5 baravar ortdi. Yengil sanoatning poyabzal ishlab chiqarish, tikuvchilik va ip gazlama ishlab chiqarish sohalarida ish sur'atlari muttasil oshib bordi.

Ta'lim, fan va madaniyat, milliy munosabatlarda bolsheviklar mafkurasi hukmronligining kuchayishi.

Sovet hokimiyatining dastlabki yillarida madaniyat va ta'lim tizimida ba'zi demokratik tamoyillar saqlanib qolgan bo‘lsada, ma'muriy buyruqbozlik tizimi kuchaygach, bolshevikcha “madaniy inqilob”ni amalga oshirishga e'tibor kuchaydi. Ta'lim tizimi siyosiy manfaatlar yo‘liga burilib, eski milliy ziyolilarni yo‘q qilish evaziga yangi ziyoli kadrlarni shakllantirishga kirishildi. 30-yillarda yangi maktablar darsliklarga muhtoj bo‘lib turgan bir paytda, jadid mualliflar yozishgan va musulmon bolalari psixologiyasiga mos tushadigan darsliklardan foydalanish haqida o‘ylab ham o‘tirilmadi. Ko‘p hollarda maktablarda maxsus tayyorgarlikdan o‘tmagan, malakasiz kishilar muallimlik qildilar. Shunga qaramasdan, 30-yillarning boshlarida savodxonlikka intilish kuchaydi. 1932-yilda 707 ming kishi, shu jumladan, qishloqlarda 615,4 ming kishi savodsizlikni tugatish kurslarida o‘qidi.