|
Mevali daraxtlarni o’g’itlash
Mevali daraxtlar hayotining davomiyligi, yer ustki va ildiz tizimining tez rivojlanishi bilan boshqa qishloq xo’jalik ekinlaridan farq qiladi. Urug’i va danagidan ko’payadigan mevali daraxtlar ildiz tizimining rivojlanishi bo’yicha bir-biridan keskin farqlanadi. Masalan, olcha, gilos, olxo’ri kabi danakli mevali daraxtlarning ildizi urug’li mevalilarnikiga nisbatan kuchsiz rivojlanadi.
Mevali daraxtlarning ildiz tizimini tarqalish diametri ular tanasi diametridan 3-4 marta katta. Ko’pchilik hollarda ildizning tarqalish diametrini aniqlashda daraxt yoshini ikkiga bo’lish usulidan foydalaniladi. Odatda daraxtlarning o’q ildizlari tuproqprofili bo’ylab 10 m va undan ham chuqurlikka yetadi.
Mevali daraxtlarning rivojlanishiga tuproqdagi oson eriydigan tuzlar, birinchi navbatda azotning konsentrasiyasi kuchli ta’sir ko’rsatadi. Gilos, olcha, shaftoli, o’rik, olxo’ri va boshqalar mo’tadil, olma, nok, smorodina kabilar kuchsiz nordon muhitda yaxshi hosil beradi.
Mevali daraxtlar hayotining turli rivojlanish davrlarida har xil miqdorda oziq moddalarni o’zlashtiradi. Yangi hosilga kirgan mevali daraxtlar turiga qarab tuproqdan o’rtacha 6-44 kg azot, 2-7 kg fosfor va 6-35 kg kaliyni o’zlashtirsa, yoshi ulg’ayib borgan sari bu ko’rsatkichlar ortib boradi (106 - jadval).
R.R.Shreder nomidagi o’zbekiston bog’dorchilik, uzumchilik va vinochilik instituti ma’lumoti bo’yicha, olma 120 s/ga hosili bilan tuproqdan 80-85 kg azot, 25-30 kg fosfor va 85-90 kg kaliyni o’zlashtirib ketadi.
Ma’lumki, mevali daraxtlar to’la hosilga kirguncha bir qator rivojlanish bosqichlarini o’taydi. Har bir bosqich uchun o’ziga xos o’g’it me’yorlari belgilanadi.
80 - jadval
Hosilga kirgan mevali daraxtlar tomonidan yil davomida oziq moddalarni o’zlashtirish miqdori, kg/ga
Mevali daraxt turi
|
Hosil, t/ga
|
Azot
|
Fosfor
|
Kaliy
|
Olma
|
61,5
|
67
|
18
|
72
|
Nok
|
22,0
|
34
|
8
|
38
|
Olxo’ri
|
9,9
|
34
|
10
|
44
|
Shaftoli
|
23,4
|
85
|
20
|
82
|
Behi
|
21,0
|
52
|
17
|
65
|
Qizil smorodina
|
20,1
|
133
|
51
|
82
|
Qora smorodina
|
7,3
|
63
|
25
|
34
|
Qulupnay
|
10,8
|
156
|
35
|
18
|
Bog’ yaratish daraxt ko’chatlarini yetishtirishdan boshlanadi. Ko’chat yetishtirish esa bir necha (2-3) yil davom etadi. Bu davrdagi tadbirlar tizimida tuproqlarni madaniylashtirishiga alohida e’tibor beriladi. Tuproq kuzda 30-45 sm chuqurlikda haydaladi. Shudgor oldidan tuproqunumdorligini hisobga olgan holda gektariga 30-80 tonna chirigan go’ng, 60-100 kg fosfor, 70-80 kg kaliy beriladi, so’ngra siderat sifatida biron-bir dukkakli-don ekini yetishtiriladi.
Mevali daraxt urug’i ekiladigan maydonga kuzda 20-50 tonna miqdorda chirigan go’ng, 100-150 kg fosfor va 60-90 kg kaliy solinadi. Ekish bilan bir vaqtda gektariga 20 kg fosfor berilsa, urug’lar tez va qiyg’os unib chiqadi. Bu davrda azotli o’g’itlarni qo’llash salbiy natija beradi.
Nihollar o’zini tutib olgandan keyin gektariga 40-50 kg azot bilan birinchi oziqlantirish, oradan 20-25 kun o’tgach shu miqdordagi azot bilan ikkinchi qo’shimcha oziqlantirish o’tkaziladi. O’zini tutib olgan nihollar ikkinchi yilning bahorida 100-150 kg, iyun oyida 75-100 kg me’yoridagi azot bilan oziqlantiriladi. Danakli mevalilarning nihollari uchun bu me’yor 1/3-1/4 marta kamaytiriladi.
Oziqlantirish uchun go’ng shaltog’i va parranda axlatidan ham foydalanish mumkin. Bunda go’ng shaltog’i 5-10 marta suyultiriladi va gektariga 10-15 t hisobida 4-5 sm chuqurlikka solinadi. Parranda axlati suv bilan 1:2 nisbatdan aralashtiriladi va bir necha kun qoldiriladi. Keyin 8-10 marta suyultirilib, gektariga 0,8-1,0 t hisobida qo’llaniladi.
Mevali daraxt ko’chatlarini oziqlantirish. Ekishga tayyor bo’lgan nihollarni ko’chat qilib o’tkazishda ko’proq xandak (eni 40-50 sm, chuqurligi 50-60 sm) usulidan foydalaniladi. Mahalliy o’g’ityillik me’yorining yarmi xandak kovlash uchun rejalashtirilgan chiziq bo’ylab va qolgan yarmi xandak ostiga tashlanadi. Bu vaqtda azotli o’g’itlar berilmaydi. Fosfor va kaliy ham xandak ostiga solingach, mexanizmlar yordamida ko’miladi. Har bir nihol o’rasiga 20-30 l suv qo’yiladi va kuchat tanasining atrofi go’ng bilan yopiladi.
Ko’chat uchun kovlanadigan o’raning kattaligi qo’yidagicha bo’ladi: olma va nok uchun 100-60-0,5; olcha, gilos va olxuri uchun 80-40-0,3; smorodina, malina va boshqa butasimonlar uchun 50-30-0,15. Bunda, birinchi raqam xandakning enini (sm), ikkinchi raqam chuqurligini (sm) va uchunchi raqam hajmini (kv.m.) Ifodalaydi.
Qo’yidagi jadvalda bitta ko’chat o’rasi uchun belgilangan o’g’itme’yorlari ko’rsatilgan. Mabodo, ko’chat o’rasining hajmi oshirilsa, shunga mos ravishda o’g’itme’yori ham o’zgartiriladi.
81 - jadval
Do'stlaringiz bilan baham: |
