Мавзу: рўйхатга олинди № Иқтисодиёт (тармоқлар ва соҳалар бўйича) Таълим йўналишининг 3-курс (ўзбек) талабаси Мирзарахматова. Наргиза Тошкент-2020 5-mavzu mehnat resurslari

Inson omili –-------------------------- muayyan voqeilikning ro`y berishiga sabab bo`lgan turtki, yoxud biror bir jarayonni harakatlantiruvchi kuchi, ta`siri va qudratining bevosita (yoki bilvosita) inson bilan bog`liqligi nazarda tutiladi.
Inson resurslaridan ekstensiv foydalanish – -------------------- .................... Mehnat resurslarini shakllantirish turlicha amalga oshirilishi mumkin . Ekstensiv usul mehnat faoliyatini amalga oshirishga qodir xodimlarning soni ularning qobiliyati o‘zgarmagan holda ortishini anglatadi. Intensiv usul esabevosita
xodimlarning salohiyatini ta’lim va kasbiy tayyorgarlik orqali oshirishni nazarda
tutadi. Ish kuchining kengaytirilgan tarzda takror hosil qilish ishlab chiqarish hajmi,
mahsulot va xizmatlar sifatiga jiddiy ravishda ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Aholi zichligi – -------------------- birlik maydon yoki hajmdagi aholi miqdoridir. Aholi zichligi muayyan hududda aholining joylashuv darajasi. Mamlakat yoki biror hudud aholi sonini shu joy maydoniga taqsimlash bilan hisoblab chiqariladi.
Aholining milliy tarkibi – muayyan hudud yoki mamlakatda yashovchi aholining millatlar bo`yicha tarkibi. Aholining milliy tarkibi haqidagi ma`lumotlar aholi ro`yhati o`tkazish va statistic ro`yhat olib borish yo`li bilan aniqlanadi. Etnik statistic rivojlanmagan davlatlar, regionlarda esa aholining til birligiga diniga, qarab millatlarga, etnik guruhlarga ajratiladi.
Aholining tabiiy o‘sishi (kamayishi) – aholining tabiiy o`sishi bu tug`ilish, aholining tabiiy kamasishi bu o`lim soni ko`payishi.
Aholining mexanik o‘sishi (kamayishi) –--------- aholining mexanik o`sishi bu boshqa davlatdan ko`chib kelishi, aholining mexanik kamayishi bu boshqa davlatga ko`chib ketishiga aytiladi.
ShU FORMULA ASOSIDA MASALA TUZING VA YeChING
1) O‘rtacha yillik aholi soni ( ):

Bu yerda:
Ph – o‘rganilayotgan yil boshidagi aholi soni;
Pk– o‘rganilayotgan yil oxiridagi aholi soni.
Yechish: 2019 yilning boshida aholi soni 16600 kishi edi.
2019yilning oxiriga kelib aholi soni 17100 kishiga yetdi. Aholining o`rtacha soni qancha?
P=(16600+17100)/2=33700/2=16850
2) Aholining yillik tabiy o‘sishi (kamayishi) (E):

Bu yerda:
Ni – o‘rganilayotgan yilda to‘g‘ilganlar soni;
Nj– o‘rganilayotgan yilda o‘lganlar soni.
Yechish: 2019-yil boshida jami 500ming chaqaloq tug`ildi. 2019-yil oxirida jami 5mingtasi vafot etdi.
E=500000-5000=495000 aholining o`sishi
Ni 2019-yil boshida 500000 kishi tug`ildi.
Nj 2019- yil oxirida 505050 kishi o`ldi.
E=500000-505050=-5050 aholining kamayishi
3. mehnat resurslari soni (MP)
MP=MLA+IO`P
MLA -mehnatga layoqatli yoshdagi aholi soni;
IO‘P - ishlayotgan o‘smirlar va pensionerlar soni.
MLA - soni mehnatga layoqatli yoshidagi aholi (16 yoshdan 59 yoshgacha
bo‘lgan erkaklar va 16 yoshdan 54 yoshgacha bo‘lgan xotin-qizlar) sonidan mehnatga
layoqatli yoshdagi I va II guruh nogironlari, shuningdek imtiyozli shartlarda
pensiya olayotgan mehnatga layoqatli yoshdagi shaxslar sonini chiqarib tashlash
yo‘li bilan aniqlanadi:
MLA = E(16-60) + X(16-55) - Nog - Pi
Bu yerda:
E(16-59) - 16 yoshdan 59 yoshgacha bo‘lgan erkaklar soni;
X(16-54) - 16 yoshdan 54 yoshgacha bo‘lgan xotin-qizlar soni;
Nog - mehnatga layoqatli yoshdagi I va II guruh nogironlari soni;
Pi - imtiyozli shartlarda pensiya olayotgan mehnatga layoqatli yoshdagi
pensionerlar soni.
Test
1. Mehnat resurslarining sifat jihatlariga quyidagilardan qaysi biri kirmaydi?