Mavzu: Qishloq xo`jaligi sub`yektlari faoliyatining moliyaviy masalalari

Joriy likvidlik koeffitsientining o’zgarishiga yuqorida keltirilgan formuladan ko’rinib turibdiki, 5 ta omil tahsir qiladi, shulardan 4 tasi «Zudlik likvidlik koeffitsienti»ning tahlili qismida ko’rsatilgan. Beshinchi omil bo’lib, sekinlik bilan sotiluvchi aktivlar (A3) hisoblanadi.
Ushbu omillarning tahsiri «Zanjirli bog’lanish» usuli yordamida aniqlanadi. Omillar tahsirini aniqlab olganga qadar quyidagi «Zanjirli bog’lanish» ko’rsatkichlarini aniqlab olish zarur:
1. 2.

3. 4.

5. 6.

Yuqoridagi «Zanjirli bog’lanish» ko’rsatkichlari asosida «joriy likvidlik koeffitsienti»ning o’zgarishiga omillarning tahsiri aniqlanadi va xulosalar chiqariladi. Bu qursatkichning tahlili ham mutlaq likvidlik koeffitsientining tahliliga o’xshaydi. SHuning uchun omillarning tahsirini aniqlash tartibiga to’xtalmadik.

Endi, likvidlik ko’rsatkichlarini hisoblash va tahlil etish tartibini paxtachi tumani Q. Rajabov nomli shirkat xo’jaligi balansi mahlumotlari asosida yoritamiz.

jadval.
Likvidlik ko’rsatkichlarining hisoblash uchun zarur bo’lgan mahlumotlar.

Ko’rsatkichlar	Yil boshi	Yil oxiri
Pul mablag’lari Qisqa muddatli moliyaviy qo’yilmalar	- 7963	2 4225
A1 jami	7963	4227
Xaridorlar bilan hisoblashuvlar Bo’nak to’lovlari Boshqa debitorlar	40088 16314 94	76820 5124 -
A2 jami	56496	81944
Ishlab chiqarish zahiralari Tugallanmagan ishlab chiqarish Tayyor mahsulot Sotish uchun olingan tovarlar	43288 25267 3667 2205	61803 45694 867 -
A3 jami	74427	108364
Mol yetkazib beruvchilar Byudjet bo’yicha qarzlar Mehnat haqi bo’yicha qarzlar Boshqa karzlar	13353 7409 1628 5816	67243 1688 14279 8238
P1 jami	28206	91448
Qisqa muddatli karzlar Qisqa muddatli kreditlar	62389 -	- 49883
P2 jami	62389	49883
Mutlaq likvidlik koeffitsienti, % ( ) Zudlik likvidlik koeffitsienti ( ) Joriy likvidlik koeffitsienti ( )	0,09 0,71 1,53	0,03 0,61 1,38

jadval mahlumotlari asosida mutloq likvidlik koeffitsienti o’zgarishining omilli tahlilini ko’rib chiqamiz:

Koeffitsientning umumiy o’zgarishi:


- = (4227 : (91448+49883)) – (7963 : (28206+62389))= =0,03-0,088=-0,058 yoki –5,8 %
Demak, mutloq likvidlik koeffitsienti yil oxirida yil boshiga nisbatan 5,8 foizga pasaygan, yahni qisqa muddatli majburiyatlarni eng yuqori likvidli aktivlar hisobiga qoplash (to’lash) darajasi 3 martaga pasaygan (0,088 : 0,03= 3 marta).
Ushbu o’zgarishga quyidagi omillar tahsir qilgan:
1. Eng yuqori muddatli majburiyatlar hajmi o’zgarishining tahsirini aniqlash:
II-I = - =(7963 : (91448+62389))–(7963 : (28206+62389))= =(7963 : 153837) - (7963 : 90595)=0,052-0,088=-0,036 yoki –3,6 %.

Demak, eng yuqori muddatli majburiyatlar summasining 63242 ming so’mga oshishi koeffitsient o’zgarishiga salbiy tahsir qilgan, natijada shu omil hisobiga koeffitsient 3,6 % ga pasaygan.

2. Qisqa muddatli passivlar summasi o’zgarishining tahsirini aniqlash:
III-II= - =(7963 :(91448+49783))-(7963 :(91448+62389))= =(7963 : 141331)-(7963 : 153837)=0,056-0,052=+0,004 yoki 0,4 %.

Demak, qisqa muddatli passivlar summasining 12506 ming so’mga kamayishi koeffitsient o’zgarishiga ijobiy tahsir qilgan, natijada shu omil hisobiga koeffitsient 0,4 % ga oshgan.

3. Eng yuqori likvidli aktivlar summasi o’zgarishining tahsirini aniqlash:
IV-III= - =(4227 : (91448+49883))-(7963 : (91448+49883))= =(4227 : 141331) - (7963 : 141331)=0,030-0,056=-0,026 yoki –2,6 %.
Demak, eng yuqori likvidli aktivlar summasi yil oxirida yil boshiga nisbatan 3736 ming so’mga kamaygan, natijada ushbu koeffitsient shu omil hisobiga 2,6 % ga pasaygan.
Xullas, ikki omilning salbiy va bir omilning ijobiy tahsiri ostida korxonaning to’lov layoqati 5,8 %ga pasaygan, yahni pul mablag’lari va qimmaatli qog’ozlar bilan qisqa muddatli majburiyatlarni qoplash darajasi 8,8 foizga pasaygan, yahni ushbu koeffitsient shu guruhdagi to’lov mablag’lari to’lov majburiyatlarini
qoplashga mutloq yetarli emasligini bildiradi.
Zudlik va joriy likvidlik koeffitsientlarining omilli tahlilini bajarish tartibi mutlaq likvidlik koeffitsientining tahlilining tartibiga o’xshaydi, shuning uchun bu yerda ularni keltirmadik. Ammo yuqorida bayon qilingan usullar va keltirilgan balans mahlumotlari asosida mustaqil bajarishni o’quvchiga tavsiya etamiz.