Mavzu: pul taklifi

2. Iqtisodiyot tarmoqlarida pul taklifidan foydalanishning o‘ziga xos xususiyatlari.

2018 yil yanvar-oktyabr oylarida umumiy pul massasi 10,6 trln. so‘mga yoki 14,5 foizga oshdi. Bunda milliy valyutadagi pul massasi 9,8 trln. so‘mga yoki 20,6 foizga, xorijiy valyutadagi depozitlar hajmi esa 811 mlrd. so‘mga yoki 3,2 foizga oshdi. Pul massasining o‘sish sur’ati o‘tgan yilgi ko‘rsatkichga nisbatan qariyb 25 foiz bandga past bo‘ldi.

Uzoq yillar davomida iqtisodiyotdagi nomutanosibliklar natijasida zarur investitsiyalar kechiktirib kelinganligi, mavjud asosiy vositalarni yangilashga bo‘lgan talabning ortib borishi hamda infratuzilmaning etarli darajada rivojlanmasdan qolganligi iqtisodiyotni erkinlashtirish sharoitida importga bo‘lgan talabni oshirdi. Bu, o‘z navbatida, iqtisodiyotga ajratilayotgan kreditlarning aksariyat qismi valyuta mablag‘lariga ayirboshlanib, texnologiyalar va mashina-uskunalar importiga yo‘naltirilishiga sabab bo‘ldi. Xususan, milliy valyutadagi pul massasining jami pul taklifidagi ulushi yil boshida 64 foizni tashkil etgan bo‘lsa, oktyabr oyiga kelib ushbu ko‘rsatkich 4 foizga oshib, 68 foizga etdi (1-rasm)
Shuningdek, 2018 yilning 10 oyi yakunlari bo‘yicha milliy va xorijiy valyutadagi muddatli hamda jamg‘arma depozitlarning umumiy pul massasidagi ulushi yil boshiga nisbatan 4 foiz bandga oshib, 23 foizni tashkil etishiga qaramasdan iqtisodiyotda qisqa muddatli resurslar ulushi yuqoriligicha saqlanib qolmoqda.
Shuningdek, 2018 yilning 10 oyi yakunlari bo‘yicha milliy va xorijiy valyutadagi muddatli hamda jamg‘arma depozitlarning umumiy pul massasidagi ulushi yil boshiga nisbatan 4 foiz bandga oshib, 23 foizni tashkil etishiga qaramasdan iqtisodiyotda qisqa muddatli resurslar ulushi yuqoriligicha saqlanib qolmoqda.


1-rasm.
2018 йилда пул массаси динамикаси


Манба: Марказий банк ҳисоб-китоблари.
Iqtisodiyotda uzoq muddatli pullarning shakllanishi qisqa muddatda ro‘y bermaydi. Buning uchun moliya bozorida tijorat banklaridan tashqari boshqa moliyaviy vositachilik institutlarining rivojlanishi ham muhim ahamiyat kasb etadi. Uzoq muddatli pullarning shakllanishi iqtisodiyotda monetizatsiya darajasining oshishiga olib kelib, o‘z navbatida pul massasi va inflyasiya darajasi orasidagi bog‘liqlikni pasaytirib, pul narxi va inflyasiya orasidagi bog‘liqlikni oshiradi. Iqtisodiyotda dollarlaShuv darajasini pasaytirish va milliy valyuta jozibadorligini oshirishga qaratilgan pul-kredit sohasidagi tadbirlar ma’lum darajada o‘z samarasini bera boshladi (2-rasm).
Shuningdek, xorijiy valyutadagi depozitlar hajmining kamayishi, bir tarafdan, ichki valyuta bozoridagi taklifga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Shuningdek, Markaziy bank tomonidan milliy valyutadagi resurslar narxini oshirish, banklarning moliyaviy barqarorligini mustahkamlash bo‘yicha amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar natijasida 2018 yilning IV choragida milliy valyutadagi muddatli depozitlar bo‘yicha foiz stavkalari va mos ravishda ularning hajmi ham oshishi kutilmoqda.