Mavzu: Pul oqimlari to’g’risidagi hisobot va uning tahlili Reja: Kirish Asosiy qism

Pul mablag’lari va pul ekvivalentlarining sotish shakllari bo’yicha farqlanishi⁴

Ko’rsatkich	Aylanish muddati
Zaxirani naqdga va naqdsiz sotish	1	2	3	4	5	6
Zaxirani kreditga sotish	1-oy	2-oy	3-oy	4-oy	5-oy	6-oy
Zaxirani chegirma va sotish	20%	15%	10%	5%	10%	15%

Zaxiralar (tovarlar, tayyor mahsulotlar)ning pul mablag’lari va pul ekvivalentlariga aylanish davriyligining sotish shakllari bo’yicha ham farqlash mumkinligni yuqoridagi 1-jadvaldan ko’rish mumkin.

Pulni aylanish doiraviy aylanishlarini tarmoq va faoliyat turlari bo’yicha farqlanishini quyidagi 2-jadval ma‘lumotlaridan ham aniq ko’rish mumkin. Bunda, chakana savdo, umumiy ovqatlanish, aloqa sohalarida tovar oborot tezligi juda katta bo’lib uzog’i 3-4 kunga yetib borishi mumkin va bu jarayon quyidagilarni o’z ichiga oladi: Tovarni sotishdan naqd pul kelib tushadi va ma’lum bir miqdorda yig’ilib, kelajakda olinadigan tovar uchun manba hisoblanadi va sotish zanjirini davom ettiradi. Tovar sotilgandan so’ng, yana dastlabki holatga qaytiladi va bu jarayon atigi 3 kunni talab qiladi. Sanoat, transport sohalari nisbatan ancha katta bo’lgan ishlab chiqarish jarayonini o’z ichiga olganligi tufayli vaqt kengligi kattaroq bo’ladi. Bunda, dastalb, tovar sotilishidan olingan daromadning ma’lum bir qismi yana qayta tovar sotib olishga yo’naltiriladi. Korxonaning boshqa xarajatlari ham hisoblab chiqariladi (elektr energiya, ijara, transport, qayta ishlov berish va hokazo) va ularni ham tannarxga kiritiladi. Ushbu bosqichgacha 2-3-oy o’tishi mumkin va sanoat mahsulotlari birdaniga sotilmasligini hisobga olgan holda, ularni zaxirasi uchun ham 1-2 oy ajratiladi. 4-5- oylarda esa tovar sotiladi va dastlabki bosqichga o’tib shu tartibda davom etadi. Qurilish, qishloq xo’jaligining ayrim sohalarida faoliyat yurituvchi subyekt tovarlarni sotishdan olingan daromadning ma’lum bir qismini tovarlar sotib olish uchun ajratishi lozim. Tovar sotib olingandan so’ng unga ishlov berish jarayonida yuzaga kelayotgan boshqa xarajatlar ham hisoblanadi va tannarxga qo’shib boriladi. Ushbu jarayon kamida 2-3 yilni talab qiladi va bilganimizdek, qurilish sohasida binolarning barcha qismi har doim ham o’z vaqtida bitmaydi va tugallanmagan qurilishga olib qo’yiladi. Tayyor qism esa zaxiraga olinadi va 1 yildan keyin sotilib, ishlab chiqarish zanjirini ta’minlashda davom etiladi.