mavzu: Nerv tizimining yoshga oid fiziologiyasi va gigiyenasi Nerv tizimining ahamiyati

Nerv markazlarining tonusi. Nerv markazlari tinch holatda bo`lganda ham ishchi a‘zolarga uzluksiz ravishda siyrak impulslar yuborib turishi aniqlangan. Bu impulslar skelet muskullarining tonusini, kovak a‘zolar va tomirlar devoridagi silliq muskullar tonusini vujudga keltiradi, ba‘zi a‘zolar faoliyatiga manfiy yoki musbat ta‘sir o‘tkazib turadi. Nerv markazlari tonik faolligining kelib chiqishi va doimiy saqlanishi tashqi va ichki retseptorlardan markazga yetib keluvchi afferent impulslarga bog‘liq. Bu Bronjest tajribasida va boshqa tajribalarda isbotlangan. Baqa orqa miyasining bei segmentlaridan chiqqan oldingi ildizlar qirqilsa, hayvonning orqa oyog‘i shol bo`lib qoladi, muskullar tonusi yo‘qoladi. Bu tushunarli, albatta. Chunki oldingi ildizlar harakatlantiruvchi tolalardan iborat. Ammo o‘sha segmentlarga bog‘liq bo`lgan orqa sezuvchi ildizlar qirqilgandan keyin ham muskullar tonusi juda pasayadi. Demak, muskullar tonusi nerv markazlari tonusiga bog‘liq. Nerv markazlarining tonusini esa muskul retseptorlaridan keladigan afferent impulslar saqlab turadi.
Nerv markazlarining kislorod yetishmovchiligiga sezgirligi. Bosh miya bir necha lahza qon bilan ta‘minlanmasa, odam hushidan ketadi. Chunki neyronlar kislorod tanqisligigs nihoyatda sezgir bo`ladi. To‘qimaning kislorodga ehtiyoji qanchalik yuqori bo`lsa, uning faoliyati kislorod yetishmovshiligida shunchalik qattiq va tez buziladi. Bosh miyaning massa birligiga nisbatann kislorod sarfi tinch holatdagi muskulnikiga qaraganda 22 hissa, jigarnikiga nisbatan 10 hissa ko‘p. Shuning uchun miyaga qon kelishi qisqa muddat to‘xtab qolgudek bo`lsa, neyronlarda asliga kelmaydigan o‘zgarishlar sodir bo`ladi. MNT ning turli qismlaridagi neyronlarning kislorod tanqisligiga chidashida farq bor: yarim sharlar po‘stlog‘ining neyronlari qon aylanishi 5-6 minutga to‘xtaganda nobud bo`ladi, orqa miya neyronlari esa 20-30 minutdan keyin ham o‘z faolligini tiklashi mumkin.
Tana haroratini sun‘iy yoi bilan pasaytirib (gipotermiya chaqirib), neyronlarning nobud bo'‘maydigan vaqtini ancha uzaytirish mumkin. Harorat past bo'‘ganda almashinuv jarayonlari juda susayadi va kislorodga bo'‘gan ehtiyoj kamayadi.
Yurak faoliyati to‘xtatilishini talab qiladigann yurakdagi va yurik qon tomirlardagi operatsiyalarda sun‘iy gipotermiyadan foydalanadilar.