Mavzu: Morfologiya va uning boshqa bo’limlar bilan munosabati Reja

Birlik va ko‘plik sonda Kelishiklar

I sh. hech kimim Bosh kelishik: hech kim
II sh. hech kiming Qaratqich kelishigi: hech kimning
III sh. hech kimi Tushum kelishigi: hech kimni
I sh. hech kimimiz Jo‘nalish kelishigi: hech kimga
II sh. hech kimingiz O‘rin-payt kelishigi: hech kimda
III sh. hech kimlari Chiqish kelishigi: hech kimdan
Gumon olmoshlari o‘zi mavjud bo‘lgan, ammo noma’lum shaxs, narsa, belgi yoki miqdorni ko‘rsatish uchun xizmat qiladi. Gumon olmoshlari, asosan, so‘roq olmoshlariga –dir yoki alla- qo‘shimchalaridan birini qo‘shish orqali hosil bo‘ladi: kimdir, allanima, nechtadir, allaqancha, qaysidir, allaqanday, allaqachon, qachondir, qayeridir kabi. –dir va alla- qo‘shimchalari vazifasiga ko‘ra bir xildek ko‘rinsa-da, ba’zan bir so‘zga qo‘shilganda turli ma’no ifodalashi mumkin: allaqachon, qachondir kabi. SHuningdek, bir narsa, bir nima, allanarsa, biror, biron, birov, ba’zilar, biror kimsa, qaysi bir, bir necha, bir qancha kabilar ham gumon olmoshlari hisoblanadi. Gumon olmoshlari ham egalik va kelishik qo‘shimchalarini olib o‘zgaradi. Faqat –dir qo‘shimali gumon olmoshlarining turlanishi boshqa olmoshlarning turlanishidan bir oz farq qiladi.

Birlik va ko‘plik sonda Kelishiklar

I sh. kimimdir Bosh kelishik: kimdir
II sh. kimingdir Qaratqich kelishigi: kimningdir
III sh. kimidir Tushum kelishigi: kimnidir
I sh. kimimizdir Jo‘nalish kelishigi: kimgadir
II sh. kimingizdir O‘rin-payt kelishigi: kimdadir
III sh. kimlaridir Chiqish kelishigi: kimdandir
Olmoshlar tuzilishiga ko‘ra uch turli bo‘ladi. 1. Sodda olmoshlar. 2. Murakkab olmoshlar. 3. Juft olmoshlar.
Sodda olmoshlar birgina o‘zakdan tashkil topgan bo‘ladi: men, sen, u, kim? nima? shu, o‘sha kabi.
Murakkab olmoshlar ikki va undan ortiq tarkibli bo‘ladi: har kim, hech nima, har qaysi, ana o‘sha, mana bu, bir kimsa kabi.
Juft olmoshlar ikki olmoshning o‘zaro teng aloqaga kirishuvidan hosil bo‘ladi: siz-biz, sen-men, u-bu kabi.
Olmoshlar gapda ot, sifat va son so‘z turkumlariga xos sintaktik vazifalarni bajaradi.