Mavzu: Morfologiya va uning boshqa bo’limlar bilan munosabati Reja

Ega: Yaxshilar hamma joyda el hurmatiga sazovor bo‘ladi.
To‘ldiruvchi: Ilg‘orlarga mukofotlarni topshirish uchun hokimning o‘zi keldi.
Qaratqichli aniqlovchi: Yaxshining sharofati tegsa, yomonning kasofati tegadi.

Barcha tillardagi kabi o‘zbek tilida ham son shaxs, narsa, voqea-hodisalarning son-sanog‘ini, miqdorini, joylashish tartibini bildiradi. Sonlarni ma’nosi va grammatik xususiyatlariga ko‘ra, ikki turga bo‘lish mumkin. 1. Sanoq sonlar. 2. Tartib sonlar.

Sanoq sonlar ham o‘z navbatida bir necha turga bo‘linadi.
1. Miqdor sonlar. Ular bir turdagi narsalarning umumiy miqdorini anglatadi, ularning maxsus qo‘shimchasi yo‘q. O‘zbek tilida miqdor sonlar quyidagilar: bir, ikki, uch, to‘rt, besh, olti, yetti, sakkiz, to‘qqiz, o‘n, yigirma, o‘ttiz, qirq, ellik, oltmish, yetmish, sakson, to‘qson, yuz, ming. Bundan katta sonlar million, milliard, trillion kabi baynalmilal sonlardir.
2. Dona sonlar narsalarning yakkalab, donalab sanaladigan umumiy miqdorini bildiradi. Miqdor sonlarga –ta qo‘shimchasini qo‘shish bilan hosil bo‘ladi: yuzta qo‘y, mingta daraxt, o‘n mingta daftar kabi.
Dona sonlar ko‘p hollarda hisob so‘zlar bilan ham qo‘llanadi. Bunday holda –ta qo‘shimchasi o‘rnida hisob so‘z keladi. Quyidagilar nutqda hisob so‘z vazifasini bajarishi mumkin: dona, nafar, bosh, tup, nusxa, juft, bet, pud, metr, so‘m, kilo, daqiqa, soniya, gektar, bog‘ va hokazo.
3. Taqsim sonlar shaxslar yoki narsalarning taqsimlanish yoxud guruhlanish miqdorini ifodalaydi. Sonning bu turi miqdor sonlarga –tadan qo‘shimchasini qo‘shish orqali yoki bir sonning takror qo‘llanishidan hosil bo‘ladi: ikkitadan, uchtadan, uchta-uchtadan, o‘nta-o‘ntadan kabi.
4. Chama sonlar shaxslar, narsalarning taxminiy, noaniq miqdorini bildiradi. U miqdor sonlarga –tacha, -larcha, -lab qo‘shimchalaridan mosini qo‘shish yoki ikkita sonning o‘zaro teng juftlashib qo‘llanishidan hosil bo‘ladi: o‘ntacha talaba, yuztacha ishchi, mingtacha ko‘chat, minglab qushlar, besh-o‘nta daftar, bir-ikki og‘iz gap kabi.