Mavzu: Mahoratli kurashchilarning texnik harakatlarini tezlikda amalga oshirish

II-BOB. Tadqiqotning vazifalari, uslublari va uni tashkil qilinishi hamda natijalar.
2.1. Tadqiqotni tashkil qilish
Tadqiqotvazifalari.
1. Adabiyotlar tahlili;
2. So’rovnoma o’tkazish;
3. Jismoniy sifatlarni pedagogik testlar asosida baholash;
4. Pedagogik tajriba.
Tadqiqotni amalga oshirish uslublari
Pedagogik tajriba 6 oy davomida 10 nafardan iborat nazorat va tajriba guruhlari yosh kurashchilarida o’tkazildi.
Tdaqiqot davomida tezkorlik, kuch, chidamkorlik sifatlarning rivojlanganlik darajasi va ularni harakatli o’yinlar mashqlar davomida rivojlantirish samaradoriligi aniqlandi.


2.2. Kurashda texnik-taktik harakatlarni amalga oshirishdagi chidamlilikni rivojlantirish
Takroriy kuchlanishlar uslubi shundan iboratki, sportchi mashqni “songi nafasigacha” bajarishda maksimal og'irlikdan 70-80% ga teng bo`lgan mashqlarini takroran bajaradi. Ushbu uslub kuch mashqini bajarishni nazarda tutadi. Har bir seriya - “so’ngi nafasgacha”, hammasi bo’lib 3-4 seriya, seriyalar o’rtasidagi dam olish oralig'i 4-6 minut. Takroriy kuchlanishlar uslubining bir turi dinamik kuchlanish uslubi xisoblanadi.
Mashqlarni maksimaldan 20-30% oraliqda chegaradagi tezkorlikda bajarish bilan tavsiflanadi. Bunda katta mushak zo’riqishiga og'irlik vazni hisobiga emas, balki yuqori tezlikdagi harorat xisobiga erishildi.
Qisqa muddatli maksimal kuchlanish uslubi hozirgi paytda mushaklarning mutloq kuchini oshirish uchun eng samarali hisoblanadi. U chegaradagi va chegaraga yaqin bo’lgan og'irliklar bilan ishlashni nazarda tutadi. Mushaklar trenirovkasida maksimal kuchlanishlar uslubi trenajerlar va bitta yondashishda bitta ikkita harakatlar yordamida, katta og'irlikdagi shtanga bilan bajariladigan mashqlarda jim, silatin ko’tarilish, dast ko’tarish, o’tirib turish namoyon buladi. Trenirovkada hammasi bo’lib, 3-4 yondashish bajariladi. Yondashishlar o’rtasidagi dam olish oralig'i 3-5 minut.
Tobora o’sib boradigan og'irliklar uslubi bitta trenirovka mashg'uloti singari keyingilarda ham qarshilik ko’rsatish hajmining asta-sekin o’sib borishini nazarda tutadi.
Trenirovka mashg'ulotida sportchi 10 marta ko’tara oladigan (10 MT) og'irlikdan 50 % ga teng og'irlik bilan boshlash tavsiya etiladi, ikkinchi yondashishda mashq 10 MT dan 75 % og'irlik bilan bajariladi, uchinchi yondashishda esa 10 MT dan 100 % og'irlik bilan bajariladi. Trenirovka davomida hammasi bo’lib 3 ta yondashish amalga oshiriladi. Yondashishlar o’rtasidagi dam olish oralig'i 2-4 minut. Har bir yondashishda mashq chegaradagi tezlik bilan aniq toliqib qolgunga qadar bajariladi.
Zarbaviy uslub, og'irlikning kenetik energiyasi va shahsiy gavda og'irligidan foydalanish yo’li orqali mushak guruhlarini zarbdor rag'batlantirishga asoslangan.
Mashqlanayotgan mushaklarning kamayayotgan og'irlik energiyasini yutib olib, mushaklarning faol xolatga keskin o’tishiga, ish kuchlanishining tez rivojlanishiga yordam beradi, mushakda qo’shimcha kuchlanish imkonichtini xosil qiladi. Bu keyingi itaruvchi harakat shiddati va tezkorligini hamda qoloq ishdan yengib o’tiladigan ishga tez o’tishini ta'minlaydi. oyoqlar potrlovchan kuchini rivojlantirishning zarbdor uslubini qo’llash usuli sifatida chuqurlikka sakrab, ketidan balandlikka yoki uzunlikka sakrash bilan bajariladigan mashqlarni aytish mumkin, mashq 70-80 sm balandlikdan oyoq tizzalarini bir oz bukkan xolda yerga tushib, keyingi tez va shiddat bilan yuqoriga otilib chiqish orqali bajariladi. Sakrashlar seriyalab: 2-3 seriyadan, har bir seriyada 8-10 tadan sakrashlar bajariladi. Seriyalar o’rtasidagi dam olish oralig'i 3-5 minut. Mashq xaftada ko’pi bilan ikki marta bajariladi. Mushaklarning izometrik kuchlanishi uslubi turli mushak guruhlarining 4-6 sek. dvom etadigan statik maksimal kuchlanishni nazarda tutadi. Izometrik mashqlarning qiymati shundaki, ularning hajmi uncha, katta emas, ko’p vaqt olmaydi, bajarishi ancha oson. Bundan tashqari, ularning yordamida ma'lum bir mushak guruhiga zarur holatlarda, gavda qismlarini bo’lish yoki yozishning tegishli bo’g'im burchaklarida tanlab ta'sir ko’rsatish mumin.
Joyidan turib uzunlikka sakrash, yugurib kelib uzunlikka sakrash, balandga sakrash, chuqurga sakrash va yuqoriga sapchish, maxsus koptokni uloqtirish, yadro uloqtirish, gir uloqtirish, ikki qo’llab o’zidan oldinga va orqaga uloqtirish, harakatli o’yinlar tezkorlik bilan uzviy bor liq bo’lgan, yugurish bilan bog'liq bo’lgan estafetalar, sakrash bilan bog'lik bo’lgan, to’siqlardan o’tish estafetalar, sport o’yinlari (tennis, futbol, basketbol), bir oyoqda sakrash, ikki oyoqda sakrash, oldinga sakrash, ikki oyoqda sakrash, oldinga harakatlanish, orqaga, yonga sakrash, joyida turib sakrash, yugurib kelib (koptok, basketbol, hit) sakrash.
Kombinasion harakatlarni amalga oshirishdagi chidamliligini rivojlantirishning o’ziga xos tomoni, asosiy metodik trenirovkalar davomiyligi umumiy chidamlilikni rivojlantirishga qaratilgandir.
Trenirovka jarayonida quyidagilar chidamlilikning rivojlanishiga yordam berdi; 1) yuklama hajmi 2) harakat tempi 3) ish davomiyligi va xarakteri
4) trenirovka darslar oralig'i 5) trenirovkalar davrlarining teng bo’linishi
6) boshlang'ich daraja
Chidamliligini rivojlantirining asosiy yo’llari, ishni 25-50% og'irlikda maksimal kuchda o’rtacha temp bilan bajarildi. Bu ishda bir xil og'irlikda, bir xil tempda kuch chidamliligini rivojlantirish uchun samara bo’ladi, agar ish og'ir toliqqanda bajarilsa (oxirgi kuchgacha). natija yaxshilanadi. Nazorat va tadqiqot guruhlarida tadqiqot boshlanishi va yakuni qayd etilgan ko’rsatkichlar №2-3 jadvalda ko’rsatilgan. Jadvaldan ko’rinib turibdiki, nazorat va tadqiqot guruhlarida kuzatilgan natijalar dinamikasi tanlangan mavzuning asosiy va uning oldiga qo’yilgan ilmiy faraz to’la-to’kis ijobiy xol etilganini isbot qildi.
Yuqorida qayd etilgan tadqiqot natijalari tadqiqot guruhida aylangan yo’naltirilgan jismoniy mashqlar majmuasini afzalligidan dalolat beradi.
Tadqiqot guruhida qayd etilgan maxsus chidamlik malakali erkin kurashchilarida kuzatilgan natija darajasida rivojlanganligi tasdiqlandi. Ushbu taqqoslov qo’llarni bukuvchi va yozuvchi mushaklar kuchiga ham taaluqli.
Nazorat va tadqiqot guruhlari tarkibidagi kurashchilar vestibulyar analizatorining aylanma tezlanish ta'siriga qarshi turg'unligi yo’naltirilgan jismoniy mashqlarni aylanma tezlanishlar ta'sirida qo’llash natijasida shakllangan vestibulyar turg'unlik (tadqiqot guruhida) muvozanat saqlash funksiyasini anchagina mukammalashganini tasdiqlaydi.
Bunday uslubiyat asosida muvozanat saqlash turg'unligini mashg'ulotlar davomida orttira borish sport mahoratini shakllantirish, qolaversa musobaqa taqdirini ijobiy xal qilish imkonini beradi.
Tadqiqotlar natijasida tadqiqot guruhi barcha ko’rsatkichlar bo’yicha nazorat guruhiga nisbatan yuqori natijalarga erishdi.
O’z vazniga teng sherikni 60 sekund davomida “yelkalardan oshirib tashlash” texnik-taktik xaraktini bajarishda nazorat guruhidagi ko’rsatkich 0,58% o’sish bo’lsa, tadqiqot guruhida esa bu ko’rsatkich 8,42% ni tashkil etdi.
O’z vazniga teng sherikni 60 sekund davomida “qo’lidan tortib yelkalardan oshirib tashlash” texnik-taktik xaraktini i bajarish nazorat guruhida 0,52% o’sish bo’lsa, tadqiqot guruhida esa bu ko’rsatkich 10,53% ni tashkil etdi..
O’z vazniga teng sherikni 60 sekund davomida “qo’l va bo’yinni old-tepadan ushlab qayirib yiqitish - yelkalardan oshirib tashlash” texnik-taktik xaraktini bajarish nazorat guruhida 2,09% o’sish bo’lsa, tadqiqot guruhida esa bu ko’rsatkich 9,49% ni tashkil etdi.
O’z vazniga teng sherikni 60 sekund davomida “qo’l va belini ushlab beldan oshirib tashlash” texnik-taktik xaraktini i bajarish nazorat guruhida 2,24% o’sish bo’lsa, tadqiqot guruhida esa bu ko’rsatkich 2,88% ni tashkil etdi.
Xulosа
Olib borilgаn tаdqiqot nаtijаsigа ko’rа texnik hаrаkаtlаrni аmаlgа oshirishdаgi mаlаkаli kurаshchilаrining texnik tаyyorgаrligini hаrаkаtli o’yinlаr yordаmidа rivojlаntirish o’quv-trenirovkа jаrаyonidаgibаrchа tаyyorgаrlik tomonlаrini rivojlаntirishdа muhim аhаmiyatgа egа ekаnligi аniqlаndivа uningevаzigа musobаqаlаrdа vа texnik mаhorаtni tаkomillаshtirishdа kаttа yutuqlаrgа erishish mumkin. Yuqoridаgilаrdаn kelib chiqqаn holdа quyidаgilаrni tа’kidlаsh mumkin:
1.Аdаbiyotlаr tаhlili shuni ko’rsаtаdiki, mаlаkаli kurаshchilаrining texnik tаyyorgаrligini hаrаkаtli o’yinlаr yordаmidа rivojlаntirish o’quv-trenirovkа jаrаyonigа sаmаrаli tа’sir ko’rsаtishi ko’zgа tаshlаndi. Busohаdа uzoq yillаr dаvomidа ishlаr olib borgаn olimlаr T.S.Usmаnxodjаev, А.N.Аbdiev, Yu.V.Verxаshаnskiy, M.А.Godik, А.А.Novikov, G.S.Tumаnyan, А.P.Kuptsov, L.А.Bexterovа, N.N. Sorokin. А.N. Lents, V.M.Ribаlko, P.А.Seshenko, V.K. Petrov, N.А.Kerimov, F.А.Kerimovvа boshqаlаrning mаqsаdgа yo’nаltirilgаn nаzаriy-uslubiy ko’rsаtmаlаri kutilgаn nаtijа berаdi.
2. Kuzаtuvdа biz qo’llаgаn uslub mаlаkаli kurаshichilаrgа texnik tаyyorgаrligini hаrаkаtli o’yinlаr yordаmidа rivojlаntirishdа yaxshi nаtijаlаr berishini tа’kidlаb o’tmoqchimiz. Birinchi bosqich yakunidа nаtijаlаr tekshirildi. Ikkinchi bosqich yakunidа tаdqiqot guruhi texnik tаyyorgаrlik bo’yichа sezilаrli dаrаjаdа ilgаrilаbketdi. Ko’rinib turibdiki, tаdqiqot yaxshi sаmаrа bergаn. Nаzorаt testlаrining o’rtаchа o’zgаrishi texnik tаyyorgаrligini hаrаkаtli o’yinlаr yordаmidа rivojlаntirish bo’yichа olib borilgаn ilmiyi shlаr nаtijаsidа tаdqiqot guruhidа +8,5%ni, nаzorаt guruhidа esа +2,6%ni ko’rsаtdi.
3.Mаlаkаli kurаshichilаrning texnik tаyyorgаrligini mаxsus hаrаkаtli o’yinlаr yordаmidа rivojlаntirish uchun tаnlаngаn uslublаr, dаrsning tаyyorgаrlik, аsosiyvа yakuniy qismlаridа foydаlаnish sаmаrаli nаtijа berаdi.