Mavzu: Magnit maydon. Bir jinsli magnit maydonida zaryadlangan zarralarning harakati

R

d

, bu holda o„zaro ta‟sirlashuvchi elektronlar spinlari 

bir-biriga parallel bo„lishga intiladi va domenlar hosil bo„lish ehtimoli oshadi. Demak, ferromagnit holati 

o„rinli bo„ladi. 

Shunday qilib, atomlari doimiy magnit momentiga ega bo„lgan jismlar paramagnit, ferromagnit, 

antiferromagnit va ferrimagnit bo„lishlari mumkin: 

agarda atomlar magnit momentlari o„zaro ta‟siri kuchsiz yoki nolga teng bo„lsa, bunday jism paramagnit 

bo„ladi         (14.25a - rasm); 

agarda qo„shni magnit momentlar bir-biriga parallel bo„lishga intilsalar, bunday jism ferromagnit bo„ladi       

(14.25b - rasm); 

agarda qo„shni magnit momentlar bir-biriga antiparallel bo„lishga intilsalar, bunday jism antiferromagnit 

bo„ladi (14.25b- rasm); 

agarda qo„shni magnit momentlar bir-biriga nisbatan antiparallel joylashib miqdor jihatdan bir xil 

bo„lmasalar, bunday jism ferrimagnit bo„ladi (14.25g - rasm), bunday jismlardan tayyorlangan 

magnitlarni ferritlar deb atashadi. 

 

 

 

 

 

a) 

 

 

 

 

 

 

b) 

 

 

 

 

 

 

v) 

 

 

 

 

 

 

g) 

 

14.25 – rasm. Moddalarda magnit momentlari yo„nalishlarining joylashish turlari 

 

 

Ferromagnitiklarga temir oksidlari birikmasi, magnititlar 

3

2

1

O

Fe

FeO

 misol bo„lishi 

mumkin. 

---

Kislorodning manfiy ionlari tomonlari markazlashgan kub ko„rinishdagi panjarani hosil qiladi, bu 

panjarada  har bir 

3

2

O

Fe

FeO

 molekulaga bitta ikki valentli 

)

(

2

Fe

 va ikkita uch valentli 

)

(

3

Fe

 temir ionlari to„g„ri keladi. Ikki valentli temir ioni o„rnini ikki valentli metallar Mg, Ni, Co, Mn, 

Cu va boshqalar egallashi mumkin. Natijada, murakkab panjara bir-biriga kirishgan, uch valentli temir 

ioni panjarasi va ikki valentli temir yoki uning o„rniga joylashuvchi metallar ionlari panjarasidan iborat 

bo„ladi. Bir-biriga kirishgan panjaralar magnit momentlari bir-biriga antiparallel bo„ladi. Shu sababli uch 

valentli temir ionlari magnit momentlari kompensatsiyalashadi va o„z - o„zidan magnitlanish ikkivalentli 

metall ionlari magnit momentlaridan qo„zg„otiladi. 

 

Ferritlar kuchli magnit singdiruvchanlik, kichik koersitiv kuch, katta elektrik qarshilikli magnit 

to„yinishning  qiymatiga ega bo„ladi. SHu sababli, ferritlar yuqori va juda yuqori chastotali texnikada va 

doimiy magnitlar ishlab chiqishda ishlatiladi. 

Magnitiklar atomlarining tarkibidagi elektronga tashqi magnit maydon ta‟sir ko„rsatadi. Orbita bo„ylab 

aylanma harakat qilayotgan elektron tashqi magnit maydon ta‟sirida  B vektorga qarama-qarshi yo„nalgan 

qo„shimcha magnit moment ΔRorb ga erishadi. Bu hodisa diamagnit effekt deb ataladi. Diamagnit effekt 

atomlarning magnit momentlari nolga teng bo„lgan moddalarda namayon bo„ladi. 

Bunda magnit momenti o„zini vujudga keltirayotgan tashqi maydonga qarama-qarshi yo„nalgan bo„lib, 

uni susaytiradi. Bunday moddalarning magnit qabul qiluvchanligi manfiy bo„lib, ularni diamagnitiklar 

deyiladi. 

Tashqi  maydon ta‟sirida paramagnit effekt deb ataluvchi hodisa ham ro„y beradi. Paramagnit effekt sodir 

bo„ladigan moddalarda tashqi magnit maydonining kuchayishi sodir bo„lib, bu kuchayish temperaturaga 

teskari proporsional bo„ladi. Paramagnitiklar magnit qabul qiluvchanligining temperaturaga bog„liqligi 

Kyuri qonuni deb ataluvchi quyidagi formula bilan ifodalanadi: