7-ma’ruza: bipolyar tranzistorlarning ishlash prinsipi. Zonaviy diagrammalar. Baza, emitter va kollektor toklarini hisoblash. Emitter va kollektor o‘tishlarning effektivligi. Tok bo‘yicha kuchayish koeffitsienti

7-MA’RUZA: BIPOLYAR TRANZISTORLARNING ISHLASH PRINSIPI. ZONAVIY DIAGRAMMALAR. BAZA, EMITTER VA KOLLEKTOR TOKLARINI HISOBLASH. EMITTER VA KOLLEKTOR O‘TISHLARNING EFFEKTIVLIGI. TOK BO‘YICHA KUCHAYISH KOEFFITSIENTI. TRANZISTORLAR PARAMETRLARINI G‘ALAYONLANISH NAZARIYASI BO‘YICHA HISOBLASH. BIPOLYAR TRANZISTORLARNING STATISTIK XARAKTERISTIKALARI.

Tranzistorning hosil qilinishi.
Tarkibida butun yarimo‘tkazgich hajmi bo‘yicha tekis taqsimlangan N_d konsentratsiyali donor kirishma mavjud bo‘lgan yarimo‘tkazgichli kristallni qarab chiqamiz (3.1a-rasmga qarang). Kristallning biror yon qirrasi (x0 tekislik) orqali N_a akseptorli kirishma diffuziyasi o‘tkazilayotgan bo‘lsin, akseptorli kirishma konsentratsiyasidan katta bo‘lsin (N_a>N_d). So‘ngra kristallning xuddi shu qirrasi orqali kichik diffuziya koefitsientiga ega bo‘lgan katta konsentratsiyali donor kirishma (N_d>>N_a) kiritiladi. Bunday ikkilamchi diffuziya natijasida yarimo‘tkazgichning butun hajmi uch sohaga bo‘linadi. Chetki chap soha elektronlarning katta konsentratsiyasiga ega n-turdagi o‘tkazuvchanlikka ega bo‘ladi. O‘rta soha kam konsentratsiyali kovaklarga ega p turdagi o‘tkazuvchanlikka va eng chetki o‘ng soha elektronlar konsentratsiyasi kichik bo‘lgan n tipdagi o‘tkazuvchanlikka ega bo‘ladi (3.1b-rasm). Turli o‘tkazuvchanlikka ega bo‘lgan har bir soha o‘rtasida p-n o‘tish mavjud bo‘ladi. Tashqi kuchlanish qo‘yilmagan, muvozanat holatida bo‘lgan bunday tuzilishlarning energetik zona diagrammalari 3.1v-rasmda tasvirlangan. Turli o‘tkazuvchanlik sohalariga ega bo‘lib, ular ikkita p-n o‘tish orqali ajratilgan uch qatlamli tuzilishlar—bipolyar tranzistorlar nomini oldi (ikki qutbli). Tranzistorning kuchli legirlangan sohasi-emitter, markaziy sohasi-baza, baza va emitter o‘rtasidagi p-n o‘tish emitter o‘tishi nomini oldi. Tranzistorning boshqa chetki sohasi kollektor sohasi, baza va kollektor o‘rtasidagi o‘tish kollektor o‘tish deb ataladi. Har bir p-n o‘tishiga tashqi kuchlanish berilgan holda tranzistor tuzilmasini qarab chiqamiz. Baza-emitter o‘tishiga bu o‘tishni to‘g‘ri yo‘nalishda siljituvchi Ye _be kuchlanish, kollektor o‘tishiga esa teskari siljish kuchlanish Ye_bk. beramiz. Tranzistorning bunday ulanishi 3.2-rasmda ko‘rsatilgan. Emitter o‘tishiga to‘g‘ri kuchlanish berilganda p va n soha o‘rtasidagi potensial to‘siq pasayadi.