7-ma’ruza: bipolyar tranzistorlarning ishlash prinsipi. Zonaviy diagrammalar. Baza, emitter va kollektor toklarini hisoblash. Emitter va kollektor o‘tishlarning effektivligi. Tok bo‘yicha kuchayish koeffitsienti

3.1-rasm. Tranzistorning hosil bo‘lishi
Emitter tokini hosil qiluvchi elektronlarning emitterdan bazaga va kovaklarning bazadan emitterga purkalishi sodir bo‘ladi. Lekin, emitter sohasi baza sohasiga nisbatan yetarlicha katta legirlanganligi sababli, purkalgan elektronlar oqimi qarama-qarshi yo‘nalgan kovaklar oqimidan yetarlicha ko‘proq bo‘ladi. Baza sohasiga purkalgan elektronlarning bir qismi baza sohasidagi asosiy zaryad tashuvchilar bilan rekombinatsiyalashadi va baza tokini paydo qiladi. Elektronlarning boshqa bir qismi diffuziya natijasida kollektor o‘tishiga tomon suriladi. Agarda baza sohasining kengligi elektronlarning diffuzion uzunligi tartibida bo‘lsa, u holda purkalgan elektronlarning katta qismi kollektor o‘tishiga yetib boradi. Kollektor o‘tish teskari yo‘nalishda siljiydi. Bunda kollektorning hajmiy zaryad sohasi katta uzunlikka cho‘zilgan bo‘ladi va unda elektr maydon kuchlanganligi katta. Kollektor o‘tishga yetib kelgan elektronlar, elektr maydoni ta’sirida tranzistorning kollektor tokini hosil qilib, tashqi zanjirga chiqariladi. Kollektor o‘tishi teskari yo‘nalishda siljiganligi sababli uning qarshiligi to‘g‘ri yo‘nalishda siljigan emitter o‘tishiga nisbatan bir necha daraja yuqori. Kollektor qarshiligining katta bo‘lishi unga yetarlicha katta yuklanish qarshiligini ulash imkonini beradi. Emitterdagi kuchlanishning nisbatan kichik o‘zgarishlari, tashqi qarshilikda kuchlanishning katta o‘zgarishlariga olib keladi. Kirish va chiqish qarshiliklarining farq qilishi natijasida tranzistor quvvat bo‘yicha kuchaytirishni amalga oshiradi.